Gjermania – një vend që, më pak se një shekull më parë, qe një burim i stërmadh refugjatësh – është bërë destinacioni më i dëshiruar për ata që po ikin nga Lindja e Mesme dhe Afrika si dhe një kompas moral për pjesën tjetër të Europës. Si ia doli ky vend të lëvizë kaq shpejt nga errësira në dritë?
“Gjermani! Gjermani!” bërtasin me mijëra refugjatë, të cilët përballen me vullnetin e keq të autoriteteve politike të Hungarisë, përballë stacionit të trenit Keleti të Budapestit. Ata po ëndërrojnë Gjermaninë – jo ndonjë vend dosido evropian, por specifikisht Gjermaninë – në të njëjtën mënyrë se si më shumë se një shekull më parë, të varfrit e Evropës që përpiqeshin t’i shpëtonin mjerimit – dhe në disa raste edhe masakrave – ëndërronin Amerikën.
Kjo përfaqëson një ndryshim dramatik nga e kaluara. Çfarë kontrasti midis fotografisë, të shkrepur më pak se 80 vjet më parë në Geton e Varshavës, të një fëmije të vogël hebre me duart lart dhe sy të mbushur plot frikë, dhe një tjetër fotografie të shkrepur disa ditë më parë në Mynis rë një djali të vogël refugjat, koka e të cilit mbrohej nga kapela e një polici. Për fëmijën e parë, Gjermania nënkuptonte një lloj vdekje. Për të dytin, ajo ofron shpresën për një jetë më të mirë.
Dhe Gjermania nuk përfaqëson thjesht një shpresë abstrakte; vendi po mirëpret më shumë emigrantë sesa ndonjë nga homologët e tij evropianë, me kancelaren Angela Merkel që ka lajmëruar se vendi do të marrë të paktën 800,000 azilkërkues këtë vit. Si mundet një vend të lëvizë kaq shpejt nga errësira në dritë?
Asnjë s’mund ta mohojë rolin e shkollave, liderëve qytetarë dhe biznesmenë dhe, sigurisht, forcat e jashtme për këto ndryshime. Por nuk duhet as të nënvlerësojmë rëndësinë e lidershipit politik.
Ngjarjet mund të krijojnë politikanët. Para rënies së Murit të Berlinit, Helmut Kohl ishte në thelb një figurë politike provinciale e Gjermanisë Perëndimore; një figurë ndaj të cilit presidenti francez François Mitterrand do të shihte me një farë shpërfilljeje. Pastaj, si kancelar – një post që e mbajti për 16 vjet – Kohl ka luajtur një rol kyç në ribashkimin e Gjermanisë dhe, së bashku me Mitterand dhe të tjerë, hartuan Traktatin e Mastrihtit që krijoi Bashkimin Evropian.
Ngjarjet e kanë transformuar në mënyrë të ngjashme Merkelin nga një njeri që përllogariste me kujdes gjërat e shpesh merrte vendime të ngadalshme në një forcë të madhe morale. Me vendosmëri dhe qartësi, Merkel ka dënuar të gjitha format e ksenofobisë dhe ka kritikuar kolegët e saj evropianë për refuzimin e tyre në pranimin e refugjatëve. Në vend që të shqetësohej se mund të ofendonte njerëzit ose humbiste zgjedhjet e ardhshme, ajo po ndjek diktatin e ndërgjegjes së saj. Bija e një pastori protestant e rritur në Gjermaninë Lindore gjatë sundimit komunist, ajo po mbron vlerat demokristiane. Në fakt, në një kohë kur pjesës më të madhe të liderëve politikë evropianë u mungon frymëzimi dhe drejtimi, në mos edhe kuraja, Merkel është shfaqur si busulla morale e Evropës.
Ka ardhur koha që pjesa tjetër e liderëve të Evropës të hyjnë në rrugën e drejtë. Kur historia të troket kaq fort në dorë – këtë herë në formën e qindra mijëra refugjatëve – nuk mund të humbësh kohë duke qetësuar ose, më keq akoma, duke i bërë elozhe lëvizjeve populiste. Kjo është rruga më e sigurt për të humbur shpirtin – dhe zgjedhjet e ardhshme.
Sigurisht që s’duhet të tregohemi naivë. Politikat dhe morali nuk janë gjithmonë të pajtueshme, dhe Gjermania është në një situatë shumë të ndryshme nga pjesa tjetër e Evropës. Me tkurrjen dhe plakjen e popullsisë së saj, Gjermania ka nevojë për më shumë të rinj, njerëz të motivuar për të mbajtur ekonominë e saj të lulëzuar – një nevojë që refugjatët mund ta plotësojnë. Franca dhe shumë vende të tjera evropiane përballen me kushte më të favorshme demografike dhe kushtet më të këqija ekonomike, përfshirë papunësi të lartë.
Pas vitesh të tëra krize destabilizuese ekonomike, e cila mbetet ende për t’u kapërcyer, pjesa më e madhe e shoqërive evropiane ndihen tërësisht të papërgatitura – në aspektin shoqëror, ekonomik, politik, dhe madje edhe psikologjik – për të pritur valën e refugjatëve. Nëse Gjermania sillet në një mënyrë më dinjitoze, kjo është në sajë jo vetëm të udhëheqjes politike të Merkelit, por edhe në sajë të faktit që gjermanët janë më të sigurt se shumica e evropianëve. Është më e lehtë të bëhesh i hapur ndaj të tjerëve kur e i sigurt në vetvete.
Por nuk duhet të nënvlerësojnë qëndrueshmërinë e vlerave si toleranca dhe solidariteti brenda shoqërive evropiane. Me këtë në mendje, liderët e BE-së duhet të punojnë për të inkurajuar dhe shfrytëzuar bujarinë e disave, ndërsa i përmbahen dhe rezistojnë egoizmit dhe ksenofobisë së të tjerëve. Megjithatë, për të qenë i suksesshëm, nuk duhet të ketë një ndarje të barrës. Nëse ata instinkt i të cilëve është të jenë bujarë lihen ta mbajnë të vetëm barrën, ajo bujari nuk do të zgjasë për një kohë të gjatë.
Në përfundim, një shoqëri mund të përparojë vetëm duke u treguar e hapur dhe tolerante. Refuzimi i diversitetit – qoftë kjo duke dallimet në shtëpi apo duke refuzuar të jashtmit – përshpejton prishjen. Për ta kthyer mbrapsht formulën e ish-presidentit të Çekisë Vaclav Klaus, fundi i Evropës nuk do të vijë nga pranimi valës së refugjatëve, por nga mbyllja dyerve tona kundrejt tyre dhe larja e duarve për fatin e tyre.
Po kështu, Hungaria nuk po e mbron Evropën duke ndërtuar mure të larta për të mbajtur jashtë refugjatët. Përkundrazi, ajo nuk po kundërshton vetëm vlerat themelore të Evropës, por po minon gjithashtu interesat e Evropës. Në fund të fundit, Shtetet e Bashkuara nuk do të ishin bërë fuqia udhëheqëse botërore brenda më pak se dy shekujsh pa valën e madhe të emigrantëve që zbarkuan në brigjet e saj.
Evropa ka nevojë për refugjatët që të lulëzojë dhe refugjatët kanë nevojë për Evropën për të mbijetuar.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2015. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. The Roots of German Openness