Marrëveshja bërthamore me Iranin tregoi se diplomacia është e aftë të funksionojë kur përqendrohet shumë ndaj një çështjeje. Është koha që shtetet e mëdha t’i kushtojnë rëndësi edhe Koresë së Veriut.
Frutat diplomatike nga marrëveshja e verës së shkuar mbi programin bërthamor me Iranin kanë filluar. Kur anijet nga Marina e Shteteve të Bashkuara hyjnë në ujërat iraniane këtë muaj – një zhvillim, që vetëm një vit më parë, do të kishte shkaktuar një krizë – ata ndaluan për pak. Në të njëjtën javë, Irani liroi pesë amerikanë të burgosur; eksportoi uranium të pasur, sipas marrëveshjes bërthamore dhe rihyri në tregjet botërore të naftës.
Marrëdhëniet me Iranin ende kanë një rrugë të gjatë përpara – jo vetëm në monitorimin e zbatimit të marrëveshjes, por edhe në inkurajimin e liderëve të ndryshojnë qasjen rajonale, përfshirë përmirësimin e marrëdhënieve me arabët suni, veçanërisht Arabinë Saudite. Irani ka treguar një formë të re premtuese të bashkëpunimit, pavarësisht rreziqeve, që ia vlen të ndiqet.
Por Irani nuk është i vetmi vend potencialisht i paqëndrueshëm me ambiciet bërthamore. Një tjetër adhurues i bërthamorëve – Koreja e Veriut – ka treguar pak interes në negocimin e një marrëveshje. Përkundrazi lideri i Koresë së Veriut, Kim Jong-un duket se po i nxit shkencëtarët dhe inxhinierët e tij të vazhdojnë zhvillimin e armëve bërthamore. Perspektiva e frikësimit të botës është thjesht shumë joshëse për të hequr dorë, edhe nëse mbetet në një izolim jo aq të shkëlqyeshëm.
Megjithëse Koreja e Veriut nuk është ende zyrtarisht një vend bërthamor, me programet e kërkimit dhe zhvillimit që vazhdojnë, mund të jetë së shpejti. Në fakt, më 6 janar, vendi kreu atë që dukej një test i suksesshëm bërthamor. Megjithëse me gjasa nuk ishte, siç pretendoi media e Koresë së Veriut, një bombë me hidrogjen, çfarëdo që të ishte – ndoshta një bombë e ndarjes së atomeve – pati mjaftueshëm fuqi shpërthyese për të përbërë një kërcënim serioz.
Dukshëm, diçka duhet bërë për të kufizuar ambiciet bërthamore të Koresë së Veriut. Por Kina – i vetmi vend që ka mbajtur marrëdhënie normale me Veriun, përfshirë ofrimin e ndihmës jetësore – është kritikuar gjerësisht për mungesën e vullnetit për të kundërvepruar. Me të drejtë. Edhe Donald Trump – favoriti i supozuar i kandidaturës presidenciale të Partisë Republikane, që i mungojnë aftësitë në departamentin e politikës së jashtme – e njeh nevojën për një qëndrim më të fortë kinez ndaj Koresë së Veriut.
Megjithatë, disa duket se kuptojnë se Kina nuk mund ta mbajë e vetme përgjegjësinë për kthimin në resht të Koresë së Veriut. SHBA – dhe pjesa tjetër e botës – duhet të ndjekë politikat që mbështesin këtë rezultat.
Sekretari Amerikan i Shtetit, John Kerry njihet si i patrembur në zgjidhjen e çështjeve të vështira, veçanërisht në Lindjen e Mesme. Por ai nuk duhet ta çojë vëmendjen ndaj Azisë Lindore po ashtu. Me diplomacinë e zgjuar që ndihmon në sjelljen në vijë të objektivave të rëndësishëm të fuqive të mëdha, ai mund të bëjë një ndryshim.
Fatkeqsisht, Kerry i është kthyer tregimit me gisht. Së fundmi, ai lajëmëroi në shtyp se ai i kishte thënë ministrit të jashtëm kinez në telefon se qasja e butë kineze ndaj Koresë së Veriut ka dështuar. Askush nuk preferon të kritikohet në media, dhe Kina duket më pak e mësuar me këtë se kushdo. Nuk është çudi që Kina shpejt nxorri një deklaratë për shtyp duke ia hedhur fajin mungesës së progresit të SHBA me Korenë e Veriut.
Kinezët kanë një farë të drejte. Politika e Amerikës për “durimin strategjik”, ashtu si politika e Kinës për “bindjen miqësore”, ka pasur sukses vetëm për të lejuar avancimin e Koresë së Veriut ndaj ambicieve bërthamore.
Nëse bindja e Kinës ëpr të ndërmarrë veprime më të forta në lidhje me Korenë e Veriut është synimi i politikës amerikane, duhet të zgjerojë përpjekjet diplomatike, duke punuar me Kinën për zgjidhje të reja. Megjithëse marrëdhëniet Kinë-SHBA janë shumë komplekse dhe dinamike, karakterizuar nga konkurrenca dhe ndonjëherë përballja, dy palët nuk janë të huaj në bashkëpunim për çështje të interesit të përbashkët, si pengimi i programit bëthamor të Koresë së Veriut.
Në vitin 2003, SHBA dhe Kina lançuan Bisedimet Gjashtë-Palëshe me Korenë e Jugut, Japoninë, Rusinë dhe Korenë e Veriut, me synim negocimin e një fundi për programin bërthamor të Veriut. Dy vite më vonë, në një deklaratë të përbashkët u tha detyrimi i vendeve – përfshirë kërkesën që Koreja e Vefriut të braktiste të gjitha programet bërthamore. Fatkeqësisht ajo nuk i ndoqi zotimet, edhe pas disa raundesh bisedime, iniciativa arriti pikën qorre në vitin 2009.
Vendet e rëndësishme duhet të punojnë së bashku mbi qasje të përbashkëta. Për Kinën, kjo do të thotë mbështetje në stimujt ekonomikë për ta bindur Korenë e Veriut për të ndryshuar programet bërthamore. Dhe për SHBA, kjo do të thotë kthim te inkurajimi i Kinës, duke treguar mbështetje të sinqertë për përpjekjet kineze dhe një diskutim të hapur që duhet t’i qëndrojnë kanaleve diplomatike tradicionale.
Eksperienca e fundit me Iranin tregon se diplomacia mund të funksionojë, edhe në situata në dukje të pamundura. Është koha të aplikohet i njëjti zotim dhe bashkëpunim në arritjen e një mënyre të duhur për t’i dhënë fund ambicieve bërthamore të Koresë së Veriut.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. Nuclear Diplomacy’s Next Stop