Luhatja e çmimit të naftës është një mundësi e artë dhe fitimprurëse që qeveritë duhet ta kapin dhe ta shfrytëzojnë për të prezantuar taksën mbi karbonin, analizojnë dy ekspertët Dervis dhe Foda.
Gjatë dekadave të fundit, çmimet e naftës janë luhatur gjerësisht – nga 10 dollarë në 140 dollarë fuçia – duke ofruar një sfidë te prodhuesit dhe konsumatorët po ashtu. Për politikëbërësit, megjithatë, këto luhatje përfaqësojnë një mundësi për të çuar përpara objektivat kyçe globale – reflektuar në Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm, miratuar shtatorin e shkuar dhe në marrëveshjen klimatike në Paris në dhjetor – për të lehtësuar ndryshimin klimatik dhe për të ndërtuar një ekonomi më të qëndrueshme.
Luhatjet e fundit të çmimit të naftës i ngjajnë modelit klasik të grackës së teorisë mikroekonomike. Çmimet e larta pakësojnë investimin te nafta. Por për shkak të hendekut të madh kohor mes eksplorimit dhe shfrytëzimit, në kohën kur produkti i kapacitetit të ri do të bëhet i disponueshëm, zëvendësimi për të do të ketë ndodhur dhe kërkesa shpesh nuk e justifikon furnizimin e mundshëm. Në atë pikë, çmimet bien dhe po ashtu eksplorimi dhe investimi. Kur krijohen mangësi të reja, çmimet fillojnë të ngrihen sërish dhe cikli përsëritet.
Cikli do të vazhdojë, përmes faktorëve të tjerë – si kostot vazhdimisht në rënie për energjinë e rinovueshme dhe ndryshimi drejt proceseve të prodhimit që krijojnë më pak energji – që do të thotë se me gjasa do të vërtitet rreth një norme të ulët. Në çdo rast, rritja e çmimit është e pashmangshme.
Në këtë situatë, çmimet shumë të ulëta – poshtë 35 dollarë fuçia që nga fillimi i këtij viti – duke krijuar një mundësi të artë (që një nga autorët e ka rekomanduar gjatë një viti) për të zbatuar një taksë të variueshme karboni. Ideja është e thjeshtë: taksa do të ulet gradualisht teksa rritet edhe çmimi i naftës dhe më pas do të rritet sërish kur çmimi i naftës të ulet.
Nëse rregullimet nuk janë simetrike – rritje më të mëdha kur çmimet bien dhe ulje më të vogla kur çmimet rriten – ky sistem do të rrisë gradualisht taksën e përgjithshme të karbonit, edhe teksa ndjek një formë anti-ciklike. Një rritje e tillë është ajo që shumica e modeleve për kontrollimin e dyshimitmit klimatik bëjnë thirrje.
Merrni në konsideratë këtë skenar. Imagjinonin se në dhjetor 2014, politikëbërësit do të prezantonin një taksë prej 100 dollarësh për ton metrik të karbonit (i barazvlefshëm me taksë 27 dollarë për CO2). Për konsumatorët amerikanë, impakti imediat i kësaj takse të re – të supozojmë se kostot e saj do t’i kalonin plotësisht klientëve – do të ishin një rritje prej 0.24 dollarë në çmimin mesatar kombëtar për fuçi benzine, nga 2.23 dollarë në 2.47, ende larg nga ato të vitit 2007 dhe 2008.
Nëse, që atëherë, çdo 5 dollarë ngritje në çmimin e naftës sillte një 30 dollarë për ton ulje në taksën e karbonit dhe çdo 5 dollarë ulje sillte një rritje prej 45 dollarë për ton rritje, rezultati do të ishte një ndryshim 0.91 dollarë mes çmimit standard të tregut dhe çmimit aktual me taksë të përfshirë që paguan klientët muajin e shkuar. Kjo rritje do të kishte rritur kryesisht çmimin e karbonit, duke i ofruar qeverive të adhura prej 375 dollarë për ton karboni sot – për të arritur prioritetet fiskale, të gjitha ndërsa mbronin rënien në çmimet e benzinës shkaktuar nga ulja e madhe në çmimin e të papërpunuarës. Ndërsa 375 dollarë për ton është një çmim shumë i lartë, që reflekton veçanërisht çmimet e ulëta të naftës sot, edhe një çmim më të ulët të karbonit – nga 150 deri në 250 dollarë për ton – do të ishte i mjaftueshëm për të arritur objektivat globale klimatike gjatë dekadës së ardhshme.
Me këtë qasje, politikëbërësit mund të përdorin tregun për të ndihmuar vënien në lëvizje të ekonomive të tyre larg nga varësia mbi karburantet fosile, duke rishpërndarë tepricat e prodhuesit (përfitimet) nga prodhuesit e naftës te thesaret e vendeve importuese, pa vënë një barrë të madhe ose të papritur mbi konsumatorët. Në fakt, duke stabilizuar kostot e përdoruesit, do të ofronte fitime të mëdha.
Çelësimi i realizueshmërisë politike të kësaj strategjie është lançimi i saj kur çmimet janë shumë të ulëta. Sapo të vendoset, do të bëhet një pjesë politikisht jopolemike e çmimit të benzinës (dhe produkteve të tjera) që do të vihet pak re, – që do të prodhojnë përfitime të mëdha. Disa nga të ardhurat mund të rikthehen te publiku në formën e uljes së taksave ose mbështetje në kërkime.
Pavarësisht përfitimeve të dukshme të një takse karboni të variueshme, asnjë vend nuk ka marrë shkas nga çmimet e ulëta të naftës për të rritur çmimet e karbonit në këtë formë ose në forma të ngjashme, pavarësisht thirrjes së presidentit amerikan Barack Obama për të taksë mbi naftën, gjë që sugjeron se ai e njeh mundësinë e çmimeve të ulëta. Kjo duhet të ndryshojë. Mundësia për të zbatuar një politikë që është njëkohësisht e ndjeshme, freksibël, e butë dhe efektive në përparimin e një synimi kombëtar ose global nuk jepet shpesh. Politikëbërësit duhet ta kapin atë sa janë në kohë. Çasti për një taksë karboni variabël është tani.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. Time for a Carbon Tax