Gjatë dekadave të fundit, ekonomiksi ka punuar për të kolonizuar studimin e aktiviteteve njerëzore të cilat konsiderohen si të përjashtuara nga llogaritjet formale. Në atë që kritikët e quajnë “imperializmi i ekonomiksit”, ekonomistët kanë ngritur një varietet teorish, nga ekonomiksi i dashurisë, te ai i artit, i muzikës, i gjuhës, i letërsisë dhe gjithçka tjetër – përfshirë ekonomiksin e prostitucionit.
Gjatë dekadave të fundit, ekonomiksi ka punuar për të kolonizuar studimin e aktiviteteve njerëzore të cilat konsiderohen si të përjashtuara nga llogaritjet formale. Në atë që kritikët e quajnë “imperializmi i ekonomiksit”, ekonomistët kanë ngritur një varietet teorish, nga ekonomiksi i dashurisë, te ai i artit, i muzikës, i gjuhës, i letërsisë dhe gjithçka tjetër.
Ideja unifikuese e këtij zgjerimi të ekonomiksit është ajo se çfarëdo lloj gjëje që njerëzit të bëjnë, pavarësisht nëse bëjnë dashuri apo pajisje mekanike, ata synojnë të arrijnë më të mirën e mundshme me koston më të ulët të mundshme. Këto kosto dhe përfitime mund të llogariten me para. Kështu njerëzit janë duke kërkuar gjithmonë për normën më të mirë të kthimit financiar për transaksionet që bëjnë.
Kjo është e kundërt me konceptin popullor të aktiviteteve të ndara, koncept që është i drejtë (dhe racional) për të llogaritur kostot për disa gjëra dhe për të mos llogaritur (dhe njerëzit nuk duhet t’i llogarisin) si koto. Që të thuash se çështjet e zemrës janë subjekt i llogarive të frohta është, thonë kritikët, të humbasësh kuptimin e jetës. Por llogaritë e ftohta, përgjigjen ekonomistët, janë pikërisht kuptimi.
Pionjeri i përqasjes ekonomike mbi dashurinë qe nobelisti i ekonomisë Gary Becker, i cili kaloi shumicën e karrierës së tij në Universitetin e Çikagos. (e ku tjetër?) Në studimin e tij themelor, “Një teori mbi Martesën”, publikuar më 1973, Becker argumentoi se zgjedhja e një partneri është në vetvete një lloj tregu, dhe martesat ndodhin vetëm kur të dy partnerët përfitojnë. Është bnjë teori shumë e sofistikuar, që mbështetet në natyrën plotësuese të punës së mashkullit dhe femrës, por që ka tendencën ta trajtojë dashurinë si një mekanizëm që redukton kostot.
Më vonë, ekonomistë të tillë si Lena Edlund nga Universiteti i Kolumbias dhe Evelyn Korn nga Universiteti i Marburgut, si dhe Marina Della Giusta nga Universitetin Reading dhe Maria Laura di TOmmaso nga Universiteti i Torinos e Steiner Strøm nga Universiteti i Oslos, kanë aplikuar të njëjtën përqasje në studimin për prostitucionin. Këtu, përqasja ekonomike mund të duket se punon më mirë, duke parë se paraja, pranohet, është monedha e vetme me rëndësi. Edlund dhe Korn i zëvendësojnë gratë dhe prostitutat si zëvendësuese të njëra-tjetrës. Një alternativë e tretë, të punuarit në një vend pune të rregullt, përjashtohet me supozim.
Sipas të dhënave, prostitutat bëjnë shumë më tepër para se sa gratë që punojnë punë të zakonshme. Kështu që pyetja është: pse ka një Premium kaq të lartë për një aftësi pune kaq të ulët?
Në anën e kërkesës është mashkulli i eksituar, shpesh në tranzit, i cili peshon përfitimet e vajtjes me prostituta përballë kostot së të kapurit. Nga ana e ofertës, prostituta do të kërkojë të ardhura më të larta për të kompensuar rrezikun më të lartë të sëmundjeve, dhunën dhe perspektivën e dobët për martesë. “Nëse martesa është një burim i të ardhurave për gratë,” shkruajnë Edlund dhe Korn “atëherë prostituta duhet të kompensohet për humbjet që ka në mundësi në tregun e martesës.” Kështu premiumi reflekton koston oportune për punonjësen e seksit.
Ka një përgjigje të gatshme për pyetjen se pse konkurrenca nuk e ul menjëherë shpërblimin për punonjëset e seksit. Ato kanë një “pagë rezervë”: nëse u ofrohet më pak, ato do të zgjedhin një punë tjetër më pak të rrezikshme.
Çfarë justifikimi ka shteti për të ndërhyrë në kontrata që lidhen brenda tregut të blerësve dhe shitësve që funksionojnë me vullnet të lirë? Pse të mos dekriminalizohet ky treg, siç kërkojnë shumë punonjëse seksi? Si në të gjitha tregjet, edhe tregu i seksit ka nevojë për rregulla, veçanërisht për të mbrojtur shëndetin dhe sigurinë e punonjësve të seksit. Dhe, si në të gjitha tregjet, aktiviteti kriminal, përfshirë dhunën, është sakaq ilegal.
Por në anën tjetër, ka një lëvizje të fuqishme pr të ndaluar blerjen e seksit në tërësi. Të ashtuquajturat Ligjet për Blerjen e Seksit, kriminalizojnë blerjen, por jo shitjen, e shërbimeve seksuale dhe janë zbatuar në Suedi, Norvegji, Islandë dhe Irlandën e Veriut. Reduktimi i detyruar i kërkesës pritet të sjellë edhe reduktim të ofertës, pa nevojë për të kriminalizuar furnizuesin e shërbimit. Ka disa prova se ky është efekti i krijuar. (Megjithëse mbështetësit e të ashtuquajturit Sistemi Nordik injorojnë efektin e kriminalizimit të blerjes së seksit mbi përfitimet e atyre që e furnizojnë atë, ose do ta kishin furnizuar.)
Lëvizja për të ndaluar blerjen e seksit është forcur nga rritja e trafikut ndërkombëtar të vajzave dhe grave (si dhe drogës). Kjo mund të llogaritet si kosto e globalizimit, veçanërisht kur përfshin një influks në Perëndim nga vendet ku sjelljet ndaj grave janë shumë të ndryshme.
Por ilaçi i propozuar është tepër ekstrem. Presupozimi i Ligjit për Blerjen e Seksit është që prostitucioni është gjithmonë i detyrueshëm për gratë – dhe se kjo është një formë organike dhune kundër grave dhe vajzave. Por unë nuk shoh arsye për ta besuar këtë. Pyetja kyçe është përkufizimi i fjalës “vullnerat”.
E vërtetë, disa prostituta janë skllavëruar dhe burrat që përdorin shërbimet e tyre duket të përndiqen. Por ka sakaq ligje të shkruara kundër përdorimit të punës së skllavit. Unë mund të hamendësoj se shumica e prostitutave e kanë zgjedhur punën e tyre me ngurrim, nën presionin e nevojës, por jo nën presionin e dhunës. Nëse burrat që përdorin shërbimet e tyre kriminalizohen, atëherë duhet të kriminalizohen edhe njerëzit që përdorin shërbimet e punonjësve të keqpaguar të supermarketeve, të call centerave e kështu me rradhë.
Pastaj ka ca prostituta (një minorancë, sigurisht) që pretendojnë se e shijojnë punën e tyre. Dhe, natyrisht, ka prostituta meshkuj, gej apo hetero, të cilët në mënyrë tipike injorohen nga kritikët feministë të prostitucionit. Shkurt, këndvështrimi i natyrës njerëzore të atyre që kërkojnë të ndalojnë blerjen e seksit është me të meta po aq sa edhe këndvështrimi i ekonomistëve. Siç e tha Shën Agustini, “Nëse merresh gjithmonë me prostitutat, bota do të mbytet nga epshi.”
Në fund, të gjitha argumentet kundër prostitucionit bazohen në nocionin e pabarazisë dhe detyrimit të cilat janë sipërfaqësore. Ka, natyrisht, një argument të fortë etik kundër prostitucionit. Por për sa kohë nuk jemi të përgatitur të hyjmë në këtë argument – dhe qytetërimi ynë liberal nuk është i përgatitur – më e mira që mund të bëjmë është që ta rregullojmë këtë tregti.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. The Economist’s Concubine