Lëvizja politike Besa synon të fitojë më shumë të drejta dhe më tepër respekt për shqiptarët etnikë në Maqedoni dhe të përfaqësojë ata që ndjejnë se “establishmenti” i partive shqiptare nuk përputhet më me kërkesat e tyre.
Përpara se Besa të themelohej si një lëvizje anti-establishment në fund të vitit 2014, shumë shqiptarët etnikë mendonin se partitë shqiptare në Maqedoni i shpërfillnin ose pengonin shqetësimet e tyre.
Lideri i Besës, Bilall Kasami, tha në një intervistë me BIRN se kjo lëvizje është një grup i intelektualëve të rinj shqiptarë që nuk po përfaqësoheshin as nga Partia bashkëqeverisëse Bashkimi Demokratik për Integrim, BDI apo nga opozita Partia Demokratike e Shqiptarëve, PDSH.
“Ne të gjithë menduam se pas 2001-shit [konfliktit të armatosur mes luftëtarëve shqiptarë dhe forcave të sigurisë Maqedonase], shqiptarët do të kishin një vend të barabartë në shtetin maqedonas, por kjo nuk ndodhi kurrë. Partitë që u zgjodhën për t’i përfaqësuar ata dështuan plotësisht,” ta ai.
Kasami beson se situata për shqiptarët në Maqedoni është e dëshpëruar – madje më e keqe se 15 vite më parë – dhe thekson se skandali i fundit i përgjimeve është shembulli se sa keq janë gjërat.
“Skandali i përgjimit tregon se dështimi për të mbrojtur të drejtat e shqiptarëve është rezultat i një kapjeje nga regjimi [i partisë qeverisëse VMRO-DPMNE] të liderëve politikë shqiptarë,” tha ai.
Me Maqedoninë që është përfshirë nga një krizë politike në vazhdim, Besa, tashmë ka vendosur të mos marrë pjesë në zgjedhjet polemike të 5 qershorit, që mbështeten nga qeveria, por të cilat opozita ka thënë se do t’i bojkotojë.
“Ne do të marrim pjesë vetëm në çastin që Maqedonia përmbush kushtet e zgjedhjeve të lira dhe të drejta dhe shtetasit mund t’i besojnë institucioneve të vendit të tyre,” tha ai.
Kushtet e Besës për garimin në zgjedhje janë të ngjashme me ato të partive të tjera opozitare në Maqedoni, përfshirë pastrimin e listës së votuesve dhe rregullat e barabarta zgjedhore.
Besa, mes partive të tjera opozitare, gjithashtu kërkon tërheqjen e vendimit të presidentit Gjorge Ivanov për të ndaluar hetimet kriminale ndaj të dyshuarve në përgjime dhe aktiviteteve të paligjshme, si dhe një gjykim të drejtë për të gjithë të përfshirët në përgjime.
Kasami tha se Besa do që shqiptarët të përfshihen në krijimin e një shteti më të mirë.
“Ne besojmë se Maqedonia po ndërtohet në mënyrën e gabuar dhe kjo është arsyeja përse kemi një krizë të re. Shqiptarët duhet të luajnë një rol në këtë proces. Ka mijëra shqiptarë të mirë-arsimuar në Maqedoni dhe mënyra se si ata trajtohen nuk është më e përshtatshme,” tha ai.
“Ata duan të jenë më në fund të barabartë në kuptimin e të drejtave dhe përgjegjësive. Vetëm kështu Maqedonia mund të futet në Bashkimin Europian,” shtoi ai.
Por koncepti i Besës për “ripërcaktimin” e Maqedonisë që t’i sjellë përfitime shqiptarëve konsiderohet naiv nga Bashkimi Demokratik për Integrim, BDI, partia më e madhe etnike shqiptare në vend.
Zëdhënësi i BDI, Bujar Osmani ka thënë se “ripërcaktimi” i Maqedonisë ka ndodhur tashmë me marrëveshjen e Ohrit që i dha fund konfliktit dhe më shumë të drejta shqiptarëve.
“Ripërcaktimi i vitit 2001 u bë për shkak të luftës së guerilasve shqiptarë dhe sepse bota ishte unipolare, me Rusinë jashtë loje dhe ishte SHBA dhe BE që ndërmjetësuan marrëveshjen dhe garantuan procesin,” shkroi Osmani në Facebook më 18 prill.
“Kërkesa për të zhbërë këtë marrëveshje, edhe në kuptimin e retorikës së pëprditshme politike, të bën të dukesh naiv ose instrument në duart e dikujt tjetër,” tha ai.
Por lideri i Besës është optimist se kjo lëvizje mund të ndryshojë situatën aktuale dhe po fiton popullaritet.
“Sondazhet tona të brendshme thonë se në këtë pikë jemi partia e dyta më e mbështetur mes komunitetit shqiptar, shumë pranë me Bashkimin Demokratik për Integrim,” tha Kasami.
Një luftë për dominim
Besa nuk e ka pasur të lehtë të thyente monopolin e partive më të vjetra shqiptare dhe është sulmuar në financime, sipas Kasamit.
“Ne kemi mbështetjen e fortë të biznesmenëve shqiptarë në Maqedoni dhe gjithashtu të atyre që jetojnë jashtë. Por në shumicën e rasteve, ata priren të mos i zbulojnë identitetet sepse do t’i kërcënohen bizneset,” tha Kasami.
Ai i tha BIRN se fisi i tij po paguan gjithashtu një çmim për përfshirjen e tij politike.
“Bizneset e familjes sime tani përballen me shumë vështirësi nga autoritetet shtetërore. Vëllai im po përballet me një padi, bërë në kohën e krijimit tonë, shteti beson se ai ka pasuri që nuk shkojnë me të ardhurat. Kjo nuk është e vërtetë,” këmbënguli ai.
Duke cituar filozofin gjerman Niçe, ai sugjeroi se mbështetësit e Besës nuk do të frikësohen: “Ajo që nuk të vret, të bën më të fortë,” tha ai.
Kjo lëvizje do të përballet me një test të rëndësishëm publik për mbështetjen që gëzon, më 9 maj kur ajo dhe parti të tjera opozitare shqiptare në Maqedoni do të mbajnë një tubim në Shkup për të shënuar përvjetorin e parë të përplasjeve të armatosura mes forcave të sigurisë dhe shqiptarëve të armatosur në qytetin e Kumanovës ku u vranë 18 persona.