Rezultatet e para tregojnë se banorët në entitetin serb të Bosnjës, Republika Srpska, votuan masivisht në një referendum për të sfiduar një vendim të marrë nga Gjykata Kushtetuese në nivel shtetëror, e cila ndaloi festimin e ditës së “krijimit të shtetit” të entitetit.
Rezultatet e para nga referendumi tepër i diskutuar që u mbajt të dielën në Republikën Srpska treguan se 99,79 për qind e votuesve thanë “po” për të festuar festën e tyre të përvitshme “të krijimit të shtetit” më 9 janar, pas numërimit të 71.09 për qind të votave – duke hedhur poshtë ndalimin e festimit të kësaj dite siç u vendos nga gjykata më e lartë në vend.
Pas mbylljes së qendrave të votimeve, presidenti i Republikës Srpska Milorad Dodik, organizatori i referendumit i cili e ka ndarë vendin në baza etnike, plot triumf iu drejtua turmës me më shumë se 1,000 persona në një miting në qytetin Pale.
“Sot ne kemi shkruar edhe një tjetër faqe nga historia jonë e lavdishme dhe thamë se jemi njerëz që luftojnë për liri, për të drejtat e Republikës,” tha Dodik.
“Kjo ishte më shumë sesa të luaje heronjsh, më shumë sesa zemërim, kjo ishte për popullin! Prandaj dua të lajmëroj këtu se referendumi i sotëm pati sukses,” shtoi ai.
Mbështetësit e tij brohoritën dhe kënduan ndërsa prisnin daljen e tij dhe pasi ai foli, u hodhën fishekzjarrë, raportoi media.
Referendumi ishte një reagim ndaj një vendimi të vitit të kaluar nga Gjykata Kushtetuese në nivel shtetëror, e cila vendosi se festimi i Ditës së Republikës Srpska më 9 janar ishte diskriminuese ndaj jo-serbëve në entitet, sepse ajo datë ishte gjithashtu një festë fetare ortodokse serbe.
Nëntë janari ishte dita në vitin 1992 kur serbët e Bosnjës shpallën themelimin e Republikës Srpska, gjë të cilën boshnjakët e vendit e shohin si një shenjë paralajmëruese për luftën që shpërtheu menjëherë pas kësaj.
Referendumi – i cili nga shumë njerëz shihet si shkelës i Marrëveshjes së Dejtonit që i dha fund luftës – u kundërshtua me forcë nga BE-ja dhe SHBA-ja.
Aleatja e Republikës Srpska, Serbia, refuzoi ta mbështeste atë, edhe pse ambasadori rus në Bosnje dhe Hercegovinë, Petar Ivancov, ofroi mbështetjen e Moskës.
Votimi u ndalua edhe nga Gjykata Kushtetuese shtetërore dhe politikanët boshnjakë kërkuan një bojkot, duke pretenduar se ai mund të jetë një shenjë paralajmëruese për një votim mbi shkëputjen e Republikës Srpska nga Bosnja dhe Hercegovina.
Rreth 1.2 milion njerëz mund të votonin dhe vlerësimet e para flisnin për një pjesëmarrje midis 56 dhe 60 për qind, sipas presidentit të komisionit të referendumit Sinisa Karan.
Stevan, një votues 76-vjeçar nga Banja Luka, tha për BIRN se votimi në referendum ishte detyra e tij.
“Ne duhet të tregojmë se nuk mund të na thonë më se çfarë duhet të bëjmë, çfarë dhe si të festojmë. Unë votova në këtë dhe do të votoj edhe në referendumin e madh, nëse është e nevojshme,” tha ai.
RTRS TV njoftoi se banorët në fshatin me shumicë boshnjake Kula, në komunën e Gackos, bllokuan një qendër votimi të dielën në mëngjes.
Por incidenti u minimizua nga zyrtarë të Republikës Srpska dhe media vendase citoi kreun e komisionit të referendumit Sinisa Karan të ketë thënë se votimi kishte kaluar pas asnjë parregullsi të raportuar.
Nura Begovic, zv/presidente e organizatës së viktimave të luftës boshnjake “Gratë e Srebrenicës”, e quajti referendumin një goditje për viktimat dhe familjet e tyre, sipas faqes së internetit të lajmeve Klix.ba.
Qyteti lindor i Srebrenicës, ku më shumë se 7,000 burra dhe djem boshnjakë u masakruan në vitin 1995 nga forcat serbe të Bosnjës, ndodhet në Republikën Srpska.
Begoviç pretendoi se lideri i Republikës Srpska Dodik e kishte organizuar votimin për të fituar mbështetje për partinë e tij në pushtet në zgjedhjet vendore të së dielës së ardhshme.
“Dita e sotme ishte shumë e vështirë. Ne e dimë se e gjithë kjo po ndodh për qëllime zgjedhore, sepse në këtë mënyrë, duke mbajtur një referendum, Milorad Dodik fiton pikë politike,” tha Begoviç.
Ajo shtoi se “Gratë e Srebrenicës” asnjëherë nuk do ta pranonin 9 janarin si festë kombëtare të Republikës Srpska.
Kryetari boshnjak i Srebrenicës, Camil Durakoviç, i cili gjithashtu e kundërshtoi referendumin, tha për mediat lokale se ai ishte thjesht një “sondazh i vogël”.
Durakoviç tha se kostoja prej rreth 700,000 eurosh që u mor nga buxheti i entitetit për të mbajtur referendumin ishte një çmim tepër i rëndë për të paguar.
Por kryeministrja e Republikës Srpska Zeljka Cvijanoviç tha se ishte krenare për arritjet e entitetit.
“Pa ndonjë qëllim të fshehtë, ishte e rëndësishme të tregonim se mund të organizojmë një referendum. Prandaj, ju lumtë, banorë të Republikës. E bëmë mirë punën tonë,” tha ajo.