Justifikimet e Donald Trump për politikën e tij agresive tregtare – se ajo do të ulë deficitin e llogarisë rrjedhëse të SHBA-së dhe do të shpëtojë industritë e rrezikuara amerikane – nuk mund të mos analizohen. Në qendër të luftës tregtare të Trumpit është një impuls për të çliruar pushtetin amerikan nga prangat e supozuara të multilateralizmit.
Që nga përfundimi i Luftës së Dytë Botërore, tregtia është rritur 50% më shpejt sesa GDP-ja globale, kryesisht për shkak të raundeve të njëpasnjëshme të liberalizimit nën patronazhin e Organizatës Botërore të Tregtisë (më parë Marrëveshja e Përgjithshme mbi Tarifat dhe Tregtinë, ose GATT). Por tani, doza e fundit e tarifave të importit të presidentit amerikan Donald Trump mund ta çojë botën në një luftë të plotë tregtare, duke shkatërruar pjesën më të madhe të këtij progresi.
Përkrahësit e tregtisë së lirë kanë festuar gjithmonë rritjen e tregtisë ndërkombëtare, sepse e konsiderojnë atë si një shenjë se vendet po përfitojnë nga avantazhet e tyre krahasuese përmes specializimit, që nënkupton rritjen e efikasitetit në përgjithësi. Në kundërshtim me këtë, kritikët e tregtisë së lirë shqetësohen se ajo mund të bllokojë vendet e varfra në prodhimin e mallrave që ofrojnë pak hapësirë për rritjen e produktivitetit dhe theksojnë se edhe nëse ka përfitime agregate nga globalizimi, ka edhe humbës të qartë.
Në fakt, disa nuk do të pajtoheshin me idenë që një teori statike krahasuese është një udhërrëfyes i dobët për politikën e zhvillimit. Nevojitet një kuadër më dinamik për të përcaktuar nëse tregtia sjell gjithashtu njohuri dhe mësim për tregje të reja. Nëse e bën këtë, atëherë mund të jetë një motor i rritjes së ardhshme ekonomike dhe progresit social.
Në përgjithësi, ka prova se tregtia me të vërtetë ka pasuruar vendet në zhvillim ku ka pasur politika mbështetëse. Me kalimin e kohës, vendet në zhvillim kanë mësuar të plotësojnë politikat tregtare me investime më të larta në infrastrukturë dhe arsim. Por me sistemin tregtar botëror tani nën sulm nga Shtetet e Bashkuara, problemi për vendet në zhvillim është se si të përgjigjen.
Për të justifikuar tarifat e tij, Trump vë në dukje deficite tregtare të Amerikës (ose shumëpalëshe) me partnerët e saj tregtarë. Por, ndërsa tarifat mund të ndryshojnë përbërjen e flukseve tregtare, ato do të kenë pak ndikim në bilancin e llogarisë rrjedhëse, i cili përcaktohet nga kursimet dhe investimet kombëtare. Nëse kursimet nuk kanë investime – siç ndodh në SHBA – llogaria rrjedhëse do të jetë domosdoshmërish në deficit.
Për të qenë të sigurt, tarifat mund të kenë një efekt të rastësishëm në bilancin e llogarisë rrjedhëse. Si një taksë për konsumatorët vendas dhe një subvencion për disa prodhues vendas, tarifat ulin të ardhurat e disponueshme të konsumatorëve dhe rritin të ardhurat kapitale. Në masën që më shumë të ardhura kapitale ruhen në krahasim me të ardhurat nga puna, tarifat do të rrisin normën e përgjithshme të kursimeve të ekonomisë. Megjithatë, ky efekt në bilancin e kursim-investimeve është si i dobët ashtu edhe indirekt.
Në nivelin mikro, Trump mund të shprehet se tarifat nevojiten për të mbrojtur sektorë të veçantë. Por shumë nga mallrat e importuara në SHBA në të vërtetë përmbajnë inpute të ndërmjetme që janë prodhuar fillimisht në vend (ky është rasti edhe për Kinën). Pra, për të përcaktuar nëse tarifat në fakt po mbrojnë vlerën e shtuar – pagat dhe fitimet – në një sektor të caktuar të SHBA-së, duhet gjithashtu të llogaritet vlera e shtuar e Shteteve të Bashkuara brenda importeve që tani përballen me taksat. Duke supozuar se këshilltarët e Trumpit ia kanë shpjeguar atij këto komplikime, dikush pyet veten se cili është arsyetimi i tij i vërtetë.
Ndërsa dëshira e Trump për të mbështetur industritë e rëndësishme politike dhe për të zvogëluar deficitin aktual të llogarisë amerikane ka luajtur një rol të rëndësishëm në politikën e tij tregtare, është e qartë se objektivi i tij kryesor është OBT-ja dhe multilateralizmi që ajo përfaqëson. Trump duket se mendon se multilateralizmi dobëson fuqinë amerikane, duke pasur parasysh se SHBA-ja gjithmonë mund të përdorë ndikimin e saj ekonomik dhe gjeopolitik për të fituar një mosmarrëveshje dypalëshe. Ajo që ai nuk kupton është se edhe vendi më i fuqishëm në botë ka ende nevojë për rregulla të paanshme globale dhe për institucione të pa interesuara për t’i mbikëqyrur ato.
Gjatë 70 viteve të fundit, sistemi i GATT/OBT ka zhvilluar në një marrëveshje multilaterale ku të njëjtat rregulla zbatohen njësoj për të gjitha vendet. Kjo nuk do të thotë që vendeve më të mëdha dhe më të pasura u mungon përparësia ndaj vendeve më të vogla dhe më të varfra. Vende si SHBA-ja mund të kenë më shumë staf dhe specialistë për të mbështetur prodhuesit e tyre në negociata të ndërlikuara tregtare, duke ndjekur gjithashtu diplomacinë paralele. Megjithatë, ligjërisht OBT është një grupim të barabartësh. Dispozita “kombi më i favorizuar” do të thotë që një avantazh i zgjeruar ndaj prodhuesve të një vendi duhet të aplikohet tek të gjithë.
Ndoshta më e rëndësishmja, OBT ka një mekanizëm për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve (DSM) që siguron zgjidhjen në kohë të mosmarrëveshjeve midis shteteve anëtare. Edhe pse SHBA-ja ka fituar shumicën e rasteve që ajo ka sjellë përpara panelit të arbitrazhit të OBT-së, ajo gjithashtu ka humbur disa. Me aftësinë e tij për të dhënë vendime detyruese, DSM është një tipar unik i sistemit të OBT-së. Asnjë organ tjetër shumëpalësh nuk ka një mekanizëm të tillë.
Sigurisht që ka shumë mënyra sesi sistemi multilateral mund të përmirësohet. OBT-ja, Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar duhet të krijojnë qasje të reja për të trajtuar ndikimin në rritje të Big Tech-it; dhe politika e konkurrencës duhet të sillet në shekullin e 21-të. Mund të jetë gjithashtu me vend që OBT-ja të miratojë një formë votimi të peshuar, ngjashëm me procedurën e përdorur nga FMN-ja dhe Banka Botërore.
Sa i përket kritikave që globalizimi prodhon si fituesashtu edhe humbës, ky nuk është një argument kundër tregtisë; është një argument për politikat për të kompensuar ata që janë lënë pas. Mbi këtë bazë, ata që kanë kritikuar me të drejtë OBT-në në të kaluarën duhet të bashkojnë forcat me përkrahësit e saj. Të dyja palët kanë interes të mbrojnë këtë institucion kyç të qeverisjes globale nga unilateralizmi ksenofobik i mishëruar nga politikat e Trumpit.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. What’s Behind Trump’s Trade War?