Ndërsa partitë politike i afrohen finalizimit të reformës zgjedhore mes debateve dhe kundërshtive, organizatat e shoqërisë civile bëjnë thirrje që ky proces të mos jetë thjeshtë një mekanizëm për përmirësimin e kuadrit ligjor, por mbi të gjitha të shërbejë për rikthimin e besimit qytetar tek demokracia dhe shteti i së drejtës.
Pas njohjes me draftet e dorëzuara nga Komisioni Parlamentar për Reformën Zgjedhore, Komitetit Shqiptar të Helsinkit (KShH) edhe Koalicioni për Reformë, Integrim dhe Institucione të Konsoliduara (KRIIK) shprehën qëndrimet e tyre publik në lidhje me mangësitë e procesit të reformës zgjedhore dhe sugjerimet e tyre për Këshillin Politik, për sa i përket transparencës dhe rikthimit të besimit qytetar në këtë proces.
KRIIK dhe KShH nga përvoja dhe procesi i vëzhgimeve e monitorimeve të proceseve zgjedhore ndër vite i japin një peshë të konsiderueshme kushteve të tilla si transparenca në financimet e partive politike por edhe një vendimmarrje politike gjithëpërfshirëse dhe të hapur ndaj aktorëve të tjerë jopolitikë të shoqërisë civile.
“Shqetësues mbetet fakti që ky model i ndjekur prej partive kryesore po luhatet drejt dështimit për shkak se bisedimet vazhdojnë të mbeten të mbyllura në axhendat individuale të dy partive kryesore, duke kërcënuar dhe atë rezultat dhe kontribut minimal të mundshëm që mund të arrihet”, shkruhet në deklaratën për shtyp që ka publikuar Koalicioni për Reformë, Integrim dhe Institucione të Konsoliduara (KRIIK).
Pas procesit zgjedhor të njëanshëm të vitit 2019, reforma zgjedhore është vënë tashmë si kusht për arritjen e integrimit të vendit në Bashkimin Europian, por prej muajsh partitë politike kryesore të vendit nuk po arrijnë dot përmbylljen e një marrëveshje nëpërmjet të ashtuquajturit Këshillit Politik.
Këshilli Politik për Reformën Zgjedhore u ngrit në javën e dytë të Janarit 2020 dhe përbëhet nga përfaqësues të mazhorancës, të opozitës parlamemtare dhe partive opozitare kryesore jashtë parlamentit, Partia Demokratike dhe Lëvizja Socialist për Integrim.
Nga ana tjetër, Komiteti Shqiptar i Helsinkit (KShH) ka bërë thirrje për të shmangur konsultimin formal dhe për të dëgjuar efektivisht mendimin e grupeve të interesit, ekspertëve, si dhe organizatave dhe përfaqësuesve të shoqërisë civile, duke theksuar se ndryshimet në Kodin Zgjedhor nuk duhet të jenë monopol i vetëm i partive politike.
“Pjesëmarrja e qytetarëve nëpërmjet konsultimit publik pasqyron nivelin e demokratizimit të një vendi ndërkohë që në të vërtetë u shmang çdo konsultim me shoqërinë civile dhe grupet e tjera të interesit”, shkruajnë ekspertët e Komitetit Shqiptar të Helsinkit.
“Rekomandim kyç është ai për depolitizimin e administratës zgjedhore në të gjitha nivelet, i cili edhe në zgjedhjet e fundit vendore nuk u përmbush”, vijoi stafi i Komitetit Shqiptar të Helsinkit, duke vënë theksin mbi nevojën e pashmangshme për ndjekjen e rekomandimeve të OSBE/ODIHR të pasqyruara në raportet e katër proceseve zgjedhore të fundit, përfshi edhe ato të Qershorit 2019.
Ngjashëm me Komitetin Shqiptar të Helsinkit, shqetësimin e axhendave të mbyllura e ndajnë edhe ekspertët nga KRIIK, të cilët nënvizojnë se funksionimi i plotë i reformës zgjedhore arrihet atëherë kur ajo rikthen besimin e qytetarëve tek procesi zgjedhor, nëpërmjet reformimit të KQZ-së dhe rritjes së transparencës financiare të veprimeve të partive politike.
Në lidhje me transparencën financiare, një tjetër kërkesë e KRIIK është edhe ndërmarrja e një auditi post zgjedhor, i cili do të piketojë akoma më mire rolin e reformës zgjedhore në legjislaturën e re si dhe rritjen e besimit qytetar në transparencë institucionale politike.
“Besimi qytetar tek demokracia dhe institucionet, nuk mund të fitohet falë thirrjeve apo, më keq, falë propagandës boshe, por duke dëshmuar transparencë të plotë financiare të partive politike dhe të çdo aksioni politik si dhe transparencë të plotë të veprimtarisë së institucioneve zgjedhore ” përfundoi KRIIK.