Duke rrëmbyer një avion për të arrestuar një gazetar disident, presidenti bjellorus Aleksandër Lukashenko do të dukej se e kishte kaluar tashmë cakun karshi Perëndimit. E megjithatë, qeveritë perëndimore për vite me radhë kanë treguar se janë krejtësisht të gatshme të tolerojnë abuzimet në stilin e KGB-së që kryhen nën hundën e tyre.
Presidenti bjellorus Aleksandër Lukashenko ka demonstruar edhe njëherë se deri në ç‘pikë është i aftë të arrijë për të goditur kundërshtarët e tij. Më 23 maj, ai nxori një avion luftarak MiG-29 për të detyruar një avion, i cili po udhëtonte nga Athina në Vilnius, të ulej pak para se të largohej nga hapësira ajrore bjelloruse. Qëllimi ishte të kapte Roman Protasevich, ish-kryeredaktor i Nexta, i cili u arrestua pasi avioni u ul në Minsk.
Pse një regjim që është tashmë nën sanksionet e SHBA-së dhe BE-së do të shkonte deri në atë pikë sa të rrëmbente një avion që udhëton nga një shtet anëtar i BE-së në një tjetër nuk është e vështirë të kuptohet. Nexta është armiku publik numër një i Lukashenkos. Më shumë sesa thjesht një portal lajmesh me miliona ndjekës nëpër platforma të shumta të rrjeteve sociale, (veçanërisht Telegram), Nexta ka qenë kanali i vetëm më i rëndësishëm për informacione në Bjellorusi që nga zgjedhjet presidenciale të vendit gushtin e kaluar.
Përveç raportimit për shtypjen e demonstruesve paqësorë nga ana e forcave bjelloruse të sigurisë, Nexta kishte dhënë udhëzime të përditshme se kur, ku dhe si duhet të mobilizoheshin bjellorusët gjatë protestave masive në mbarë vendin të vjeshtës së kaluar kundër fitores së rreme të zgjedhjeve nga ana e Lukashenkos. Thirrjet e të dielës nga ana e saj për një Marshim Kombëtar për Liri mblodhën deri në 200,000 njerëz në rrugët e Minskut. Dhe të gjithë këta demonstrues dinin saktësisht se çfarë duhet të bënin, sepse po ndiqnin udhëzimet e publikuara nga Protasevich dhe kolegu i tij, themeluesi i Nexta, Stepan Putilo.
Pas kësaj kryengritjeje të paparë, regjimin e Lukashenkos e zuri paniku dhe për një arsye të mirë. Nexta po mblidhte dhe ndante informacione dhe fotografi nga e gjithë Bjellorusia. Çdo mesazh, foto dhe thirrje për veprim që ajo publikoi u bë virale, duke arritur njerëzit në të gjithë vendin dhe në mbarë botën.
Çelësi i pushtetit të Nexta ishte që ajo e kishte bazën e saj jashtë Bjellorusisë, në Varshavë. Regjimi i Lukashenkos nuk mundej të shkëpuste lidhjen e saj të internetit, të burgoste drejtuesit e saj apo ta mbyllte atë, siç po vepronte me faqet e lajmeve të opozitës dhe protestuesit ende në Bjellorusi. Lukashenko u zemërua pa dyshim nga fakti që protestat po drejtoheshin jo aq nga Svetlana Tikhanovskaya, fituesja e mundshme e zgjedhjeve të gushtit, por nga një operator i pakapshëm i një media të re përtej kufijve të Bjellorusisë.
Që prej publikimit në mars të një filmi dokumentar të Nexta-s i cili ekspozonte pasuritë e fituara nga Lukashenko (i ngjashëm me një film viral të kohëve të fundit në lidhje me presidentin rus Vladimir Putin publikuar nga udhëheqësi i opozitës tani i burgosur Alexei Navalny), Lukashenko është përgatitur për të lëvizur qiellin dhe tokën për ta hequr qafe këtë kundërshtar të tij. Në mendjen e tij, Nexta është guri i themelit që mbështet të gjitha frontet e ndryshme të rezistencës.
Për shkak se avioni i Ryanair ishte shumë më afër Vilniusit sesa Minskut, pretendimi i regjimit të Lukashenkos se një kërcënim për bombë kërkonte një ulje emergjente në kryeqytetin bjellorus nuk është i besueshëm. Sapo avioni u ulë në Minsk, ata bënë sikur kontrolluan udhëtarët dhe bagazhet e tyre para se të kapnin shpejt disidentin e ri dhe të dashurën e tij.
Arrestimi i të dashurës së Protasevich është një metodë klasike e KGB (siç quhet ende shërbimi i sigurimit në Bjellorusi), veçanërisht kur qëllimi është të nxirren informacione. Protasevich është një element tepër i çmuar për Lukashenkon, sepse (diktatori supozon) se ai ka kontakte praktikisht me të gjithë aktivistët e Bjellorusisë. Një ditë pas kapjes së Protasevich, regjimi publikoi një video ku aktivisti pranonte pjesëmarrjen e tij të kaluar në protestë.
E njëjta taktikë është përdorur edhe në Tikhanovskaya, burri i të cilës ishte tashmë në burg. Kur ajo u rrëmbye pas protestave të para të gushtit në Minsk, ajo u detyrua të regjistronte një fjalim që bënte thirrje për t’i dhënë fund kryengritjes, me shumë gjasa pasi ka parë të shoqin të kërcënohej se do të torturohej. Ajo që nga ajo kohë është dëbuar nga vendi, dhe për shkak se të gjithë në Bjellorusi i njohin mirë këto taktika, askush nuk e fajëson atë që nuk përfshihet më.
Rrëmbimi ka për qëllim të përcjellë një mesazh. Opozitës, Lukashenko dëshiron t’i thotë: “Ditët e tua janë të numëruara. Ju jeni tradhtarë dhe ne tradhtarët i vrasim.” Dhe Bashkimit Evropian, ai i ka hapur një sfidë të drejtpërdrejtë: “Ne mund t’ju bëjmë për budallenj sa herë që na shkon për shtat dhe ju nuk do të na lëndoni, sepse ju jeni të dobët.”
Përfundime të tilla nuk janë të pajustifikueshme. Mbi të gjitha, Kremlini, mbështetësit e të cilit ankoheshin për rrëmbimin dhe arrestimin e Protasevich, e helmoi Navalny me një agjent nervor dhe nuk pagoi pothuajse asnjë çmim për këtë. Shtetet e Bashkuara, Britania dhe BE-ja shprehën shqetësim dhe vendosën sanksione simbolike dhe Rusia u përgjigj duke e futur Navalny në një kamp pune.
Kur Republika Çeke zbuloi muajin e kaluar se Rusia kishte qenë pas shpërthimeve në një depo armësh ku mbetën të vrarë dy çekë në vitin 2014, reagimi ishte pothuajse i njëjtë. Në fakt, administrata e presidentit Joe Biden sapo ka hequr dorë nga sanksionet kundër një kompanie që po ndërton tubacionin Nord Stream 2 midis Rusisë dhe Gjermanisë. Është e qartë se janë paratë, jo parimet, ato që kanë rëndësi.
Lukashenko po ndjek shembullin e Rusisë. Kremlini është tallur me shërbimet e huaja të sigurisë që përpiqen të të mbrojnë figurat e opozitës, zakonisht duke i sulmuar disidentët e mërguar nën hundën e tyre, siç ishte rasti në tentativën në mars të vitit 2018 për të vrarë Sergei Skripal në Salisbury, Angli.
Protasevich kishte marrë azil politik në Lituani. Duke qenë se Nexta e ka selinë e saj në Poloni, vlen të pyesni nëse autoritetet polake bënë gjithçka që mundën – ose nëse bënë ndonjë gjë – për të mbrojtur dhe paralajmëruar atë dhe kolegët e tij për rreziqet me të cilat përballeshin. Duhej të ishte e qartë që Protasevich dhe Putilo ishin në rrezik. Dihet që Rusia dhe Bjellorusia do t’i vënë nën shënjestër ata që këto vende i konsiderojnë si tradhtarë, edhe kur ata janë jashtë vendit. Tani dihet mirë se deri në ç‘pikë do të arrinin ata për ta realizuar qëllimin e tyre.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. Hijacking Western Complacency
