Një mal me fatura të papaguara me vlerë të përgjithshme prej 20.37 miliardë lekësh përbën një shqetësim madhor për Ministrinë e Financave dhe për Operatorin e Shpërndarjes së Energjisë Elektrike. Por pyetur nga BIRN, zëvendëskryeministri deklaroi se ato nuk janë borxhe të papaguara por “punë në process”.
Ministria e Financave përfshiu për herë të parë në relacionin shoqërues të projektbuxhetit një kapitull mbi rreziqet që mbartin problemet financiare të kompanive të ndryshme publike, të cilat, ndonëse punojnë si shoqëri aksionere, kryejnë funksione të tilla kyçe, si ujësjellës apo furnizim me energji, të cilat nuk mund të lejohet të falimentojnë kështu që taksapaguesit do të detyrohen të mbulojnë humbjet e tyre. Kapitulli mbi menaxhimin e kompanive publike thekson se shumë prej kompanive janë me humbje pavarësisht se zotërojnë monopole apo situata thuajse monopoliste në treg. Posta Shqiptare sh.a., p.sh., raportoi në Ministrinë e Financave 53 milionë lekë humbje në vitin 2020 ndërsa Hekurudha Shqiptare humbi 2 miliardë lekë. Por këto janë detaje jo shumë të rëndësishme në krahasim me telashin kryesor: një sasi marramendëse faturash të papaguara të energjisë elektrike nga ana e kompanive të ujësjellësve dhe kanalizimeve për OSHEE Group, fatura që sipas Ministrisë së Financave, arrijnë në 20.37 miliardë lekë (afërsisht 170 milionë euro).
“Detyrimet e shoqërive të Ujësjellës – Kanalizimeve ndaj OSHEE Group Sh.a vazhdojnë të mbeten në një vlerë të konsiderueshme. Totali i këtyre detyrimeve deri në Qershor 2021, sipas Agjencisë Kombëtare të Ujësjellës Kanalizime dhe Infrastrukturës së Mbetjeve pas rakordimit të të dhënave me OSHEE Group, raporton se detyrimet e akumuluara të ndërmarrjeve të ujësjellës-kanalizimeve rezultojnë të jenë në vlerën 20.37 miliardë LEK,” shkruhet në relacionin e projektbuxhetit.
“Sipas të njëjtit raportim 11.05 miliard LEK janë detyrime të faturuara ndaj kompanisë dhe 9.32 miliard LEK janë detyrime për kamatëvonesa,” vijon më tej relacioni.
Por ndryshe nga sa shkruhet në relacion [link], zëvendëskryeministri Arben Ahmetaj i konsideroi këto 170 milionë euro “një punë në proces”.
‘Nuk ka borxhe të papaguar, janë punë në proces,” deklaroi Ahmetaj i pyetur nga BIRN. Ai deklaroi se kryeministri ka në plan të paraqesë diçka të cilën e quajti “reforma e ujit”, por nuk shpjegoi se për çfarë arsyeje ndërmarrjet e ujësjellësve kanë krijuar kaq shumë borxhe të papaguara dhe se çfarë planesh kanë, nëse kanë plane, për t’i shlyer.
Faturat e papaguara i përkasin ujësjellësve në disa bashki të administruara tradicionalisht nga socialistët. Durrësi është bashkia rekord me 6.43 miliardë lekë (54 milionë euro) fatura të papaguara, Vlorë UK me 2.2 miliardë, Patos UK me 1.58 miliardë, Fier UK me 1.27 miliardë dhe Krujë UK me 0.93 miliardë lekë detyrime. Të gjitha këto bashki vështirë se mund të mbulojnë këto pagesa. Bashkia e Durrësit, p.sh., pati 1.2 miliardë lekë të ardhura vjetore në vitin 2020 ndërsa detyrimet e ujësjellësit të kësaj bashkie ndaj OSHEE-së janë të barabarta me të ardhurat e pesë viteve. Vlora pati të ardhura në masën 1 miliardë lekë dhe atje fatura e dritave të ujësjellësit është më shumë se dy herë më e lartë.
Problemi nuk është vetëm që detyrimet e ujësjellësave janë kaq të mëdha, por edhe shpejtësia me të cilën këto detyrime po rriten. Sipas një raporti të mëparshëm, në dhjetor 2020, detyrimet e ujësjellësave ishin 17 miliardë lekë ndërsa në qershor 2021, kjo është rritur në mbi 20 miliardë lekë. Brenda gjashtë muajve, ujësjellësit kanë akumuluar 3 miliardë lekë detyrime të reja ndaj OSHEE-së.