Një nga ndërmarrjet kriminale globale më fitimprurëse është një që ndoshta nuk e prisni. Bëhet fjalë për krime si peshkimi dhe prerja e paligjshme e pyjeve, trafikimi i mbeturinave dhe tregtia e kafshëve të egra. Dhe sektori financiar po korr shpërblime të mëdha nga këto sulme kundër mjedisit natyror nga i cili ne varemi.
Është e vështirë të mbivlerësohet dëmi që shkaktojnë krimet mjedisore. Duke shkatërruar ekosistemet dhe duke varfëruar pasuritë natyrore, krime të tilla shkatërrojnë mjetet e jetesës, minojnë institucionet qeverisëse dhe pengojnë aftësinë tonë për të trajtuar ndryshimet klimatike.
Siç thekson një raport i ri nga Financa për Biodiversitetin (F4B), krime të tilla gjenerojnë deri në 280 miliardë dollarë çdo vit, duke ulur të ardhurat nga taksat me rreth 30 miliardë dollarë në vit, me vendet më të varfra dhe të pasura në aspektin e mjedisit që humbasin më shumë. Institucionet financiare mbështesin nxitjen – shpesh pa dashje – duke investuar në ndërmarrje që përfitojnë nga krime të tilla. Nëpërmjet fitimeve të realizuara nga këto investime, këto institucione pastrojnë në mënyrë efikase të ardhurat e krimit mjedisor.
Rregullat kundër pastrimit të parave (AML) supozohet të parandalojnë konvertimin e të ardhurave nga aktivitetet e paligjshme në para të pastra. Për shembull, rregullat e shtrënguara dhe forcimi i zbatimit të këtyre rregullave në vitet e fundit e kanë bërë më të vështirë financimin e terrorizmit. Por mungesat e pamjaftueshme të informacionit dhe teknologjisë pengojnë përpjekje të tilla, me rregullatorët që përpiqen të vazhdojnë me qasjet gjithnjë e më të sofistikuara për të errësuar burimet e fondeve.
Kur bëhet fjalë për krimet mjedisore, zbatimi i rregullave kundër pastrimit të parave është veçanërisht i dobët. Për meritë të saj, Task Forca e Veprimit Financiar – agjencia ndërqeveritare e ngarkuar me luftën kundër pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit – e ka ngritur profilin e saj në këtë fushë. Por veprimet e rëndësishme kanë mbetur kryesisht të kufizuara në tregtinë e paligjshme të kafshëve të egra – një sipërmarrje kriminale që, pavarësisht se prek mijëra lloje kafshësh të egra dhe miliona njerëz, është vetëm një pjesë e vogël e problemit.
Por edhe nëse rregullat ekzistuese kundër pastrimit të parave do të zbatoheshin për më shumë krime mjedisore, kjo nuk do të mjaftonte. Siç tregon raporti i F4B, kthimet nga investimi që rrjedhin nga krimet mjedisore duhet gjithashtu t'i nënshtrohen rregullave kundër pastrimit të parave.
Institucionet financiare, duke përfshirë fondet e pensioneve, jo vetëm që ofrojnë kanale përmes të cilave autorët e krimeve mjedisore pastrojnë fitimet; ata gjithashtu investojnë në sektorë të varur nga natyra si ushqimi, produktet e drurit dhe infrastruktura, përfitimi i të cilave mund të rritet përmes krimit mjedisor. Për shembull, prerja e paligjshme e pyjeve mund të bëjë më shumë tokë të disponueshme për prodhim bujqësor, duke ulur kështu kostot, duke rritur prodhimin dhe duke përmirësuar cilësinë. Rezultati është fitime më të larta për bizneset – dhe kthime më të mëdha për investitorët e tyre. Ndërsa investimet mund të jenë teknikisht të ligjshme, kthimet rrjedhin pjesërisht nga aktiviteti kriminal, duke arritur kështu në të ardhura të paligjshme që duhet të rregullohen në përputhje me rrethanat.
Në teori, institucionet financiare tashmë kanë një shtysë për të mos mbështetur bizneset që po përfitojnë nga krimet mjedisore: Firma të tilla përballen me kërcënimin e gjobave apo edhe pezullimin e detyruar të disa aktiviteteve, duke i bërë ato një bast më të rrezikshëm për investitorët. Por rreziqet janë shumë të vogla për të qenë një pengesë efektive për investitorët; në shumicën e rasteve, ligjet mjedisore zbatohen dobët dhe, kur vendosen gjoba, ato janë zakonisht të vogla.
Por nëse rreziqet nuk i pengojnë investitorët, mund të ketë rreziqe në rritje të reputacionit. Ndërsa fushata publike gjithnjë e më e sofistikuar e drejtuar nga të dhënat lidh pikat midis investimeve dhe krimeve specifike mjedisore, institucionet financiare do të bëhen gjithnjë e më të prekshme ndaj reagimit publik kundër investimeve të tyre shkatërruese.
Ndihmon që kërkesat e reja të detyrueshme të kujdesit të duhur mjedisor – më të menjëhershme përsa i takon shpyllëzimit – do të hyjnë së shpejti në fuqi në juridiksionet kryesore, duke përfshirë Bashkimin Evropian dhe Mbretërinë e Bashkuar. Në Brazil – ku krimet e përhapura mjedisore kanë implikime të rënda globale – banka qendrore tashmë po përfshin faktorët social, mjedisor dhe klimatik në rregullimin financiar.
Me rritjen e zbulimit, do të rritet edhe procesi gjyqësor me interes publik për krimet mjedisore. Tashmë, proceset gjyqësore për klimën kanë filluar të kenë njëfarë suksesi, duke u mbështetur në një histori të gjatë veprimesh ligjore kundër kompanive për bashkëpunim në aktivitete të paligjshme brenda zinxhirëve të tyre të vlerës.
Por asnjë nga këto nuk e mohon nevojën për veprime më të forta nga qeveritë, duke filluar me aplikimin më të gjerë dhe zbatimin më të ashpër të rregullave kundër pastrimit të parave. Fatkeqësisht, pengesat kryesore për progresin mbeten, jo më pak sfida e dallimit të flukseve të paligjshme financiare të lidhura me krimet mjedisore.
Për më tepër, zbatimi varet nga rregullatorët kombëtarë, të cilët kanë burime dhe aftësi shumë të ndryshme. Shpesh, rregullatorët përballen me presion për të shmangur vendosjen e një barre që mund t'i bëjë juridiksionet e tyre më pak tërheqëse për institucionet financiare ose të ketë pasoja zhvillimi afatshkurtra për jetesën dhe komunitetet.
Veprimi kolektiv mund të ndihmojë për të kapërcyer këto barriera, por pa ndryshim vazhdon ngadalë dhe prodhon rezultate konservatore. Kjo është arsyeja pse F4B rekomandon zhvillimin e mekanizmave të synuar, duke nxjerrë mësime nga ato që janë vendosur për të çliruar zinxhirët e furnizimit nga të këqijat si skllavëria dhe korrupsioni. Për shembull, Procesi Kimberley – një iniciativë ndërkombëtare me shumë palë që rriti transparencën në industrinë e diamanteve – ka ndihmuar në reduktimin e tregtisë në të ashtuquajturit diamante konfliktual.
Komuniteti financiar do të bënte mirë të përqafonte një qasje të tillë. Duke përkrahur një proces me shumë aktorë që realizon angazhimet e tyre për të hequr portofolet e tyre të investimeve nga lidhjet me krimin mjedisor, aktorët financiarë mund të zbusin çështjet gjyqësore dhe rreziqet e reputacionit dhe mund të ndihmojnë për të garantuar që rregulloret të jenë projektuar mirë. Mbështetja, përfitimi dhe përfundimisht përjetësimi i krimeve mjedisore mund të jetë kryesisht i paqëllimshëm. Por kur bëhet fjalë për mbrojtjen e njerëzve dhe planetit, është veprimi ai që ka rëndësi.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. Legitimate Investors Are Financing Environmental Crime
