Ishte viti i largët 2001 kur fabrikat e birrës të trashëguara nga koha e komunizmit u privatizuan në favor të biznesmenëve dhe disa zyrtarëve publikë vendës duke krijuar në këtë mënyrë një grup interesi, i cili përgjatë dy dekadave që pasuan, “bindën” qeveritë e të dy krahëve, të PS-së dhe të PD-së, të bënin politika fiskale diskriminuese për birrën e importit në favor të “prodhimit vendës”. Ndërhyrja e fundit fiskale u deklarua disa vite më parë dhe synonte diferencimin e prodhuesve sipas sasisë: ata që prodhonin më pak se 20 mijë hl dhe ata që prodhonin më shumë. Ata që prodhonin më pak, d.m.th., prodhuesit vendës, paguanin 360 lekë akcizë për hektolitër. Ata që prodhonin më shumë, paguanin 710 lekë për hl.
“Ndryshimi i akcizës së këtij artikulli konsiston në unifikimin e tarifës së akcizës për birrën e bërë nga malto nga prodhues vendas e të huaj, ligjërisht dhe ekonomikisht të pavarur, me sasi më të vogël dhe më të mëdha se 200 000 HL në vit,” shkruhet në relacionin e Ministrisë së Financave në projektligjin për ndryshimin në ligjin e akcizës.
“Qëllimi i ndryshimeve të prezantuara në këtë projekligj lidhet me përmirësimin e politikave në fushën e akcizave, shpërndarjen më të drejtë të barrës fiskale dhe njëkohësisht realizimin e detyrimeve dhe angazhimeve që kemi në kuadrin e përafrimit gradual të legjislacionit fiskal me Direktivat e Bashkimit Europian në fushën e tatimeve,” shkruhet më tej në relacion.
Pas ndryshimeve, birra vendëse dhe ajo e importit do të paguajë 710 lekë akcizë për hl, ose 71 lekë për litër. Kjo pritet të sjellë një të ardhur shtesë neto për qeverinë prej 260 milionë lekësh në vit (rreth 2.3 milionë euro).
Tarifat diskriminuese të akcizës nuk ishin ndërhyrja e vetme e suksesshme e prodhuesve të birrës në favor të vetvetes. Në vitin 2006, qeveria e kohës miratoi një sistem licencimi për importimin e maltos së birrës, lënda e parë për prodhimin e birrës, duke e kufizuar të drejtën e importimit në katër apo pesë operatorë, me argumentin se nëse do të kishte më shumë operatorë, atëherë do të rritej kontrabanda. Ky duket se është shkaku se pse në Shqipëri, ndryshe nga shumica dërrmuese e vendeve të botës, nuk ka prodhues të vegjël të birrës apo prodhues artizanalë, të cilët, normalisht ushqejnë industrinë turistike dhe krijojnë biznese të vogla.
Nga ana tjetër, relacioni i Ministrisë së Financave paraqet edhe një situatë të thjeshtë të tregut të birrës në vend. Sipas relacionit, konsumi i birrës në Shqipëri është rreth 100 milionë litra, nga të cilat, gjysma janë prodhuar në vend dhe gjysma janë të importuara.
Në fakt, evazioni fiskal në birrën vendëse është i dukshëm në pothuajse çdo dyqan apo lokal. Birra në Shqipëri shoqërohet me pullë akcize ndërsa një vëzhgim me sy të lirë nëpër supermarkete zbulon se në fakt, birrat vendëse në shumicë nuk kanë pullë akcize, ndryshe nga ato të importit.