Turizmi përbën afërsisht një të pestën e prodhimit ekonomik të Kroacisë, por me gati 19 milionë turistë që vizituan plazhet e saj në vitin 2022, ekspertët thonë se vendi është afër kapacitetit maksimal.
Dhe kjo, thonë kritikët e qeverisë konservatore, është ajo që nxit miratimin e një ligji të ri që ata thonë se do të lejojë privatizimin e vijës bregdetare në kërkim të të ardhurave edhe më të mëdha.
Kryeministri Andrej Plenkoviç thotë se më shumë se 6,000 kilometra bregdet i Kroacisë – duke përfshirë ishujt e saj – do të mbeten një “e mirë e përbashkët” edhe në bazë të ligjit të ri të propozuar për pronat detare dhe portet detare.
“Askush nuk mund ta heqë atë”, tha ai muajin e kaluar, por kundërshtarët e Partisë së tij Demokratike Kroate në pushtet, HDZ, paralajmërojnë se kjo është pikërisht ajo që do të ndodhë.
Mozemo! (Ne Mundemi!), e cila mban pushtetin në kryeqytetin, Zagreb, ka mbledhur më shumë se 26,000 nënshkrime për një peticion që i bën thirrje qeverisë të tërheqë projektligjin.
Projektligji kaloi leximin e parë në parlament më 8 shkurt, por pas një debati të ashpër mbetet për t’u parë se si do të duket ai kur të kthehet për një lexim të dytë.
“Nëse ligji miratohet, do të thotë që për herë të parë pjesë të së mirës së përbashkët kroate që aktualisht na takojnë të gjithëve, do të bëhen private – pronë e dikujt tjetër për një kohë shumë të gjatë”, tha Ivana Kekin, një deputete nga opozita Blloku i Gjelbër i Majtë, ku Mozemo! është anëtar.
Shqetësim për klauzolën e “lidhjes funksionale”
Sipas ligjit aktual kroat, sipërfaqja e tokës së paku gjashtë metra nga linja e ujërave të mesme dhe të larta konsiderohet një e mirë publike; plazhet nuk mund të jenë private.
Projektligji i ri nuk lejon në mënyrë eksplicite as plazhet private, por ai përmban një sërë përjashtimesh që i kanë bërë kritikët të dyshojnë. Këto përfshijnë konceptin e “lidhjes funksionale” midis hoteleve dhe plazheve, për të cilin kundërshtarët e ligjit thonë se do të lejojë që hotelet të ndërhyjnë në plazhe dhe hapësirën lidhëse në mënyra që kufizojnë qasjen dhe përdorimin e plazhit nga publiku.
“Mendoj se presioni vjen nga sektori i hotelerisë. Ata duhet t’i lidhin plazhet së bashku me hotelet në mënyrë që të mund të fitojnë nga kjo”, tha Ivana Markoviç, një anëtare e opozitës kryesore, Partisë Social Demokrate, SDP, dhe kryebashkiake e qytetit Supetar në ishullin e Bracit.
“Nëse mallrat detare janë në përdorim të përgjithshëm dhe i takojnë të gjithëve, çdo lidhje me pronësinë private është jashtë diskutimit”, tha Markoviç për BIRN.
“Shumë gjëra që nuk janë logjike fshihen në ligj dhe disa nene mund të interpretohen në një mënyrë, ndërsa të tjerë mund të interpretohen ndryshe. Është e nevojshme që të përcaktojmë qartë se e mira detare është një e mirë e përbashkët dhe të mos ia lëmë në dorë interpretimit.”
Markoviç dhe të tjerët kanë ngritur gjithashtu shqetësimin për futjen e “rojtarëve të plazhit” sipas ligjit të propozuar dhe cili do të jetë roli i tyre, si dhe fakti që qeveria do të lejohet të japë një koncesion për plazhet deri në 50 vjet pa miratimin e nevojshëm të parlamentit.
“Të gjithë hotelet që ndodhen brenda qytetit dhe plazhet pranë tyre, nesër, Zoti na ruajt, do të konsiderohen ‘një njësi funksionale’ dhe do të privatizohen, kur, në fakt, i përkasin vetë qytetit”, paralajmëroi Markoviç.
“Shpresoj se nuk do të miratojmë një ligj sipas të cilit ajo që ka qenë gjithmonë një e mirë publike do të bëhet tani një shesh privat ku një roje sigurie do të më kërkojë të largohem, nëse nuk jam e akomoduar në hotel.”
Turizmi kroat po arrin kapacitetin
Plenkoviç dhe partia e tij kanë këmbëngulur se plazhet, sipas ligjit të ri, nuk do të privatizohen apo demarkohen, por se legjislacioni thjesht do të sjellë rregull në një zonë që është abuzuar për dekada që kur Kroacia u ngrit si një destinacion i pavarur turistik pas shpërbërjes së Jugosllavisë socialiste.
Ekspertët thonë se Kroacia ka arritur kapacitetin për sa i përket numrit të turistëve që mund të akomodojë, duke nxitur debatin nëse duhet të riorientohet larg turizmit masiv dhe drejt një oferte më të shtrenjtë për më pak vizitorë.
Kroatët, megjithatë, janë mbrojtës të konceptit të “së mirës publike”, veçanërisht kur bëhet fjalë për bregdetin mahnitës të Adriatikut.
Vladimira Mascarell e nismës qytetare “Javno je dobro” tha se ligji i propozuar synon të fitojë para nga prona detare.
“Ligji nuk është i harmonizuar me ligjet e tjera dhe nuk është i harmonizuar me Kushtetutën e Republikës së Kroacisë”, tha Mascarell për BIRN, duke shtuar, “se ai është ligjërisht i shkruar keq”.
“Por, pavarësisht nga qëllimi, synimi ynë parësor duhet të jetë gjithmonë që të kemi një ligj që nuk është në kundërshtim me ligjet e tjera apo Kushtetutën.”
