Njëzet ikona të vjedhura nga kishat dhe manastiret maqedonase gjatë dekadave të fundit, të cilat u zbuluan një dekadë më parë në Shqipëri, u kthyen përfundimisht në Maqedoninë e Veriut.
Dorëzimi u bë në Tiranë gjatë vizitës së Ministres së Kulturës së Maqedonisë së Veriut, Bisera Kostadinovska-Stojcevska, me homologen e saj nga Shqipëria, Elva Margariti.
“Kjo është një ditë historike për vendin tim dhe për trashëgiminë tonë kulturore”, komentoi Kostadinovska-Stojcevska për kthimin e ikonave, duke shtuar se kjo është një shenjë miqësie dhe morali të jashtëzakonshëm nga pala shqiptare.
Kolegia e saj shqiptare shprehu shpresën se gjeste të tilla do të hapin rrugën për më shumë kthime të artefakteve në vendet e tyre të origjinës, përfshirë ato të marra nga Shqipëria.
Ikonat e kthyera janë vjedhur nga kisha dhe manastire më të vogla në zona të largëta gjatë dekadave të fundit dhe janë vetëm pjesë e mbi 100 ikonave dhe gjërave të tilla me vlerë që u zhdukën, tha një historian i artit nga Akademia Maqedonase e Arteve dhe Shkencave, Saso Cvetkovski, i cili ka marrë pjesë në procesin e identifikimit të ikonave të vjedhura.
“Në një periudhë, nga viti 2008 deri në vitin 2013, pati një valë hyrjesh me forcë në kisha, veçanërisht në Maqedoninë perëndimore dhe atë jugperëndimore”, tha ai.
Një operacion i policisë shqiptare në vitin 2013 i quajtur “Ikona” sekuestroi shumë objekte kidhe të vjedhura, përfshirë ikona.
Shqipëria më pas informoi fqinjin e saj për bastisjen, por Cvetkovski thotë se dyshimet e para të prekshme se disa nga ikonat e gjetura ishin me të vërtetë ato të vjedhura nga vendi i tij, u shfaqën në televizionin kombëtar shqiptar në një lajm që tregonte kryeministrin shqiptar Edi Rama duke inspektuar artefaktet e sekuestruara.
“Të nesërmen filluam të organizonim të gjithë procedurën”, kujton historiani i artit.
U desh shumë kohë për të përcaktuar vërtetësinë e këtyre pretendimeve, për të kontrolluar regjistrat e artefakteve të Maqedonisë së Veriut, për t'i shpallur zyrtarisht ato si pjesë e thesarit të saj kombëtar dhe për të punuar për dërgimin e të gjitha dokumenteve të nevojshme në Shqipëri për kthimin e tyre.
Akti përfundimtar që lejoi kthimin aktual ishte nënshkrimi dhe ratifikimi i vitit të kaluar i një marrëveshjeje dypalëshe për bashkëpunim ndërmjet Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë.