Përparësia që historianët kanë ndaj gazetarëve është se kalimi i kohës u ofron atyre një perspektivë që nuk është e disponueshme për ata me afate të menjëhershme. Por viti është gati të mbyllet, gjë e cila përbën një afat të caktuar nëse synohet të bëhet një vlerësim i vitit 2023. “Historia e çastit” mund të jetë një oksimoron, por ia vlen përpjekja, veçanërisht në një vit që do të mbahet mend si një vit i shoqëruar me luftë.
Veçanërisht bien në sy dy luftëra. E para është agresioni i vazhdueshëm i Rusisë në Ukrainë. Ndërsa Ukraina vazhdoi të rezistojë kundër forcave ruse dhe mbetet një vend i qëndrueshëm dhe i pavarur që kontrollon afërsisht 80% të territorit të saj, kundërsulmi i shumëpritur i Ukrainës arriti pak. Gjithsesi, viti i dytë i kësaj lufte të kushtueshme do të njihet më pak për atë që ndryshoi në fushën e betejës sesa për atë që nuk ndryshoi; harta nuk duket aq ndryshe në dhjetor sesa në janar. Ndërkohë, disa krisje u shfaqën në mbështetje të Ukrainës si në Evropë ashtu edhe në Shtetet e Bashkuara.
Lufta e dytë u iniciua nga Hamasi kundër Izraelit më 7 tetor. Duke zënë në befasi forcat e inteligjencës dhe mbrojtjes izraelite, sulmet mizore terroriste të Hamasit vranë më shumë se 1,200 njerëz, ndërsa 240 të tjerë u morën peng. Shumica e viktimave ishin civilë.
Izraeli deklaroi si qëllim të tij eliminimin e Hamasit dhe që atëherë ka sulmuar rëndë Gazën, fillimisht nga ajri dhe më pas nga toka, duke vrarë afro 20,000 njerëz deri më tani dhe duke zhvendosur pothuajse dy milionë të tjerë. Në muajin e tretë, lufta nuk tregon asnjë shenjë përfundimi. Kur të ndodhë, ka të ngjarë të pasojë pushtimi izraelit i Gazës, por se çfarë do të ndodhë pas kësaj nuk dihet. Perspektivat për paqe dhe një shtet palestinez duken më të largëta se kurrë.
Nuk është për t'u habitur që marrëdhënia dypalëshe më e rëndësishme e kësaj epoke, ajo midis SHBA-së dhe Kinës, dominoi gjithashtu titujt kryesorë në vitin 2023. Viti filloi me një balonë spiune kineze që përshkoi SHBA-në, duke e nxitur këtë të fundit që ta rrëzonte. Marrëdhëniet hynë në një ngrirje të thellë derisa kontaktet e nivelit të lartë rifilluan gjatë verës, duke kulmuar në një takim midis presidentit Joe Biden dhe presidentit Xi Jinping në San Francisko në nëntor.
Të dy liderët duan një marrëdhënie më të qetë, megjithëse për arsye shumë të ndryshme. Kina shpreson për përmirësimin e lidhjeve ekonomike, ndërsa SHBA-ja dëshiron ta parandalojë Kinën që të shtojë turbulencat globale duke ndërmarrë agresion në ngushticën e Tajvanit ose në Detin e Kinës Jugore ose duke ofruar ndihmë ushtarake për Rusinë. Pa një qasje të përbashkët ndaj çështjeve kryesore të ditës, çdo kat nën marrëdhënien e dy vendeve do të jetë e lëkundur.
Thënë kështu, është e rëndësishme të theksohen dy gjëra që nuk ndodhën në vitin 2023. Nuk kishte asnjë krizë apo incident në Tajvan që kërcënonte të provokonte një konflikt midis Kinës dhe SHBA-së. Kina e mbylli vitin duke u fokusuar kryesisht në ekonominë e saj dhe në fillimin e një tranzicioni të nevojshëm drejt rritjes ekonomike të udhëhequr nga kërkesa e brendshme. Duke pasur parasysh hezitimin e familjeve kineze për të shpenzuar sesa për të kursyer, ky do të jetë një tranzicion i vështirë.
Nuk pati gjithashtu as ndonjë krizë që përfshinte Korenë e Veriut. Një test i shtatë bërthamor i parashikuar gjerësisht nuk u realizua kurrë. Arsyeja pse Kim Jong-un u përmbajt është e paqartë, por ajo që është e qartë është se Koreja e Veriut vazhdoi të rrisë sasinë dhe cilësinë e forcave të saj bërthamore dhe raketore, madje edhe të përfshijë zhvillimin e tyre të mëtejshëm në një amendament kushtetues.
Ajo që gjithashtu nuk ndodhi ishte ndonjë përgjigje e bashkërenduar ndaj këtyre zhvillimeve nga ana e Koresë së Jugut, Japonisë ose SHBA-së, megjithëse Amerika u përpoq të qetësonte shqetësimet në rritje në Korenë e Jugut për besueshmërinë e parandalimit të zgjeruar.
Viti do të mbahet mend gjithashtu si viti më i nxehtë i regjistruar ndonjëherë. Liderë botërorë, CEO, lobistë dhe aktivistë u mblodhën në Dubai për Konferencën e Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (COP28). Por mospërputhja midis përpjekjeve të tyre dhe urgjencës së problemit ngriti pyetje më shqetësuese në lidhje me gatishmërinë e botës për t'u bashkuar për të adresuar atë që mund të rezultojë të jetë sfida përcaktuese e shekullit.
Inteligjenca artificiale pati një vit të rëndësishëm në 2023, duke fituar njohje të gjerë publike si një teknologji transformuese. U ndërmorën disa hapa hezitues në rregullore, por AI po evoluon më shpejt sesa qeveritë mund të kuptojnë implikimet e kësaj. Si rezultat, bota ka më shumë gjasa të ndikohet nga AI sesa të ndikojë në zhvillimin e saj.
Populizmi mbeti tipari dominues politik i vitit. Të jashtmit, ose të brendshmit që silleshin si të jashtëm, patën një vit të mirë. Kjo do të vlente për lidershipin ekzistues në Indi dhe për lidershipin e ri në Argjentinë, Holandë dhe Sllovaki. Pavarësisht nga rrethanat e tyre objektive, më shumë njerëz janë të frustruar dhe pesimistë sesa të kënaqur dhe optimistë.
Megjithatë, mund ta mbyllim me një notë optimiste. Ekonomia amerikane ishte një pikë e rrallë e ndritshme në vitin 2023, me inflacionin në rënie krahas rritjes së qëndrueshme ekonomike. Në fakt, viti përfundoi me tregjet e aksioneve pranë niveleve më të larta të të gjitha kohërave, për shkak të besimit të investitorëve se inflacioni mund të reduktohej pa shkaktuar një recesion. Perspektivat për një të ashtuquajtur ulje të butë dukeshin të ndritshme.
Zhvillimi më befasues i vitit mund të ketë qenë afrimi midis Japonisë dhe Koresë së Jugut. Të ndihmuar nga disa diplomaci kreative amerikane dhe të mundësuar nga gatishmëria e presidentit të Koresë së Jugut, Yoon Suk Yeol, dhe kryeministrit japonez Fumio Kishida për të ndërmarrë një rrezik politik, marrëdhënia dypalëshe është bërë më e ngushtë se sa ka qenë ndonjëherë që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore. Në një botë në të cilën na është risjellë në kujtesë realiteti i luftës, ishte qetësuese të shihje këta dy ish-armiqtë të hynin në një epokë të re. Kjo na kujton edhe një herë se rezultatet pozitive janë ende të mundshme.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. A Year of War and Little Peace