Çdo shoqëri ka pjesën e saj të tipareve të pandryshueshme, po për sa kohë flasim për individë është e pafalshme të godasim me nofka vend e pavend.
Ka shumë nga ata që mendojnë se sapo del nga vija e verdhë “rrethuese” e Tiranës, jeta nuk merr të njëjtat ngjyra që mund të gjenden në kryeqytet.
Madje janë aq të bindur se vetëm pashaportizimi në “metropol” të bën njeri përsëmbari, të jep një status social të pranueshëm, saqë krijohet përshtypja se askush nuk frymon ashtu si duhet përtej këtij rrumbullaku.
Shpesh herë të jetuarit në fshat apo në provincë mbart paragjykimeve me vete. Paragjykime ka dhe për prejardhjen dhe shumë zona të Shqipërisë, duket sikur me kufijtë gjeografik kufizojnë the format e karakterit të njerëzve që i popullojnë.
Por e gjitha kjo çon në krijimin e paragjykimeve dhe vulosjen e stereotipive.
“Akoma me të gjyshes ti” është shprehja tipike në bisedat e mbushura me mendime të kohës, për të treguar vjetërsinë e mendimeve të bashkëbiseduesit.
Bashkë me supersticionet dhe adetet e gjyshes, neve si popull na pëlqejnë etiketimet përgjithësuese për grupime të caktuara shoqërore dhe sidomos nofkat krahinore.
Anekdotat me gjirokastritë preferohen gjithmonë për të ilustruar një situatë ku bëjnë pjesë njerëz dorështrënguar; situata që arrijnë deri në inskenime ekstreme, aq sa fillon të mendosh se mrekullia e tetë e botës do të ndodhë vetëm atëherë kur dikush me origjinë nga Gjirokastra i lërë bakshish një kamerieri.
Mbaj mend që gjatë vitit të parë të shkollës së lartë, njëra nga shoqet e grupit tonë ankohej për bashkëjetuesen e saj: “Po si s’prek njëherë një gjë me dorë. Të lajë enët, të pastrojë kuzhinën”. Në jetën studentore pakënaqësi të tilla janë normale. I vetmi detaj që nuk kishte kuptim ishte origjina, vendlindja e vajzës në fjalë. Ajo vinte nga qyteti i Korçës, sinonimi i pastërtisë ose siç i themi ne ndryshe, nikoqirllëkut, ndaj më lindte natyrshëm një mosbesim rreth dufit që shfrynte lart e poshtë.
Nëse ju ka rënë rruga ndonjëherë të kaloni qoftë edhe transit në qytetin e Laçit, me siguri që e keni kuptuar se gojëdhënat për të nuk qenkan edhe aq të vërteta. Nga ngjarjet që pasqyrohen në edicionet informative të lajmeve, populli laçjan përfytyrohet me tipare tepër të egra karakteri dhe fizike. Pak a shumë imagjinohet si populli i sulmit, që më tepër i jepet instiktit sesa arsyetimit.
Përpara afro një muaji, ishim nisur për të vizituar kishën e “Shna Ndout” (Shën Antonit) dhe rrjedhimisht rastisëm të parakalonim plot automjete me targa LA. Për çudi, askush nuk doli të bënte “të fortin”, madje një djalë rreth të tridhjetave pasi vuri re që po ecte në korsinë e gabuar, ngriti dorën drejt nesh në shenjë ndjese.
Një tjetër shprehje e jona thotë se, ku ka zë s’është pa gjë. Por procesi i kalimit nga një shoqëri tradicionale e ngopur me receta popullore (jo ato të sëmundjeve trupore, por “recetat” kushtuar fenomeneve shoqërore) mendoj se duhet të jetë drejt fundit.
Çdo shoqëri ka pjesën e vet të tipareve të pandryshueshme, po për sa kohë flasim për individë është e pafalshme të godasim me nofka vend e pavend. Thënë ndryshe, ne sot e dimë se ka dhe “shkodran që të tana nuk i ban”, dhe “veriorë të butë”, dhe “jugorë të egër”. Dimë që “tironsit” e vjetër kanë më shumë se carac-in dhe pusin në shtëpitë e tyre. Ndaj nuk e shoh të arsyeshme të vendosim çmimin, pa ditur vlerën.