Pse po kandidon Hillary Clinton? Për t’u barazuar me burrin e saj dhe për t’i marrë hak? Apo për të shpëlarë njollën në familje dhe për të treguar se si mund të dukej një administratë Clinton e patëmetë?
Jemi në Boston, korrik 2004. Skena është një restorant në qendër në të cilin redaktorja Tina Brown ka ftuar Hillary Clinton dhe disa të njohur të tjerë, përfshirë Caroline Kennedy, regjisorin Michael Moore dhe ish-senator George McGovern. Çfarë bie direkt në sy është pamja rinore e Clinton, e qeshura e ndritur dhe sytë blu që duken pak si shumë rrumbullakë kur ajo na i ngul sytë me kureshtje.
Ndonjëherë mimika e saj mjegullohet për pak sekonda nga një dell i dhimbjes së mbytur, kokëfortësisë dhe mospërmbajtjes së plotë. Pesë vite më parë, ajo ishte gruaja më e poshtëruar në Amerikë, një grua jeta private e së cilës u shfaq plotësisht dhe pa mëshirë te ekzaminimi publik. Ndaj ajo mund të flasë për politikën kombëtare dhe ndërkombëtare përderisa të jetë blu në fytyrë. Ajo mund të këndojë lëvdatat e John Kerry, të cilin partia e saj sapo e ka kandiduar në një përpjekje për t’i mohuar George W. Bush një mandat të dytë. Dhe ajo mund mbështetet në rolin e saj si një senatore e re nga Nju Jorku. Ende, më mbetet një ide që nuk mund ta nxjerr nga koka dhe hyj në ditarin e udhëtimit që po shkruaj për The Atlantic.
Ideja është kjo: për t’u barazuar me burrin e saj dhe për t’i marrë hak, për të shpëlarë njollën në familje dhe për të treguar se si mund të dukej një administratë Clinton e patëmetë, kjo grua do të jetë herët ose vonë një kandidate për presidencën e Shteteve të Bashkuara. Kjo ide më sjell në mendje Njollën Njerëzore të Philip Roth, publikuar një vit pasi Senati liroi burrin e saj nga akuzat e shkeljes së betimit dhe pengimit të drejtësisë, me portretin e përcëlluar aq sa mund të shkaktojë një njollë e pamerituar në reputacionin e dikujt. Ajo do të përpiqet të hyjë në Zyrën Ovale – teatrin e mjerimit të saj të brendshëm, të jashtëm dhe planetar – sipas kushteve të saj. Dhe me shumë gjasa, artikulli im do të arrijë në përfundimin, ajo do t’ia dalë.
Më vonë në maj të 2011 në Paris. Senatorja prej Nju Jorkut është bërë sekretarja e shtetit e presidentit Barack Obama. Aureola e saj dominoi samitin e sapopërfunduar të G-8 të organizuar nga Franca. Është ora dhjetë në mbrëmje dhe unë po pres për ashensorët në lobin e Hotel Westin me Mahmoud Jibril, një nga liderët e kryengritjes libiane. Jibril ka bërë një udhëtim special për të mbajtur anën e civilëve të cilët kolonel Muammar Qaddafi dhe djemtë e tij kanë premtuar t’i mbysin në lumenj gjaku.
“Mendova se ishe në Libi!” thërret ajo kur më sheh. “Sapo jam kthyer,” i përgjigjem duke bërë me shenjë nga Jibril. “Vërtetë, e fshehur në një kamion perimesh me të?” kjo nxiti një nga ato shpërthime të mëdha të qeshurash, që siç e vura re në Boston, i ngre mollëzat e saj të larta edhe më lart. Pastaj, papritur serioze dhe shoqëruar nga një burrë që e shihja për herë të parë dhe që rezulton të jetë J. Christopher Stevens, ambasadori i ri amerikan në Libi që do të vritet gati një vit më vonë, ajo e drejton Jibril në suitën e saj për një intervistë.
Kur, pas rreth një ore, Jibril rishfaqet, ai është i bindur se biseda shkoi keq. Ai u ankua se Clinton mezi kishte hapur gojë, të cilën ai e interpreton se do të thotë që kërkesa e tij nuk ishte pritur mirë. Në fakt, Clinton ishte prekur shumë nga dëshmia e Jibrilit dhe nga tmerri që tanket e regjimit po lëviznin drejt Bengazit në atë çast. Në orët në vijim, ajo e bind Obamën që të mos i përkulet sekretarit të tij të mbrojtjes kundër ndërhyjes, Robert Gates.
Ajo shfaq emocion dhe vetëpërmbajtje, vërej. Humaniteti dhe dhembshuria e saj janë bashkuar me një ndjesi akute të disiplinës së hekurt që kërkohet për një qeverisje efektive. Këto janë reflekset e një gruaje shteti të pacen.
Nga shkurti i 2012, lufta në Libi ka përfunduar dhe unë po përfundoj filmin dokumentar rreth konfliktit. Jam në Uashington, DC, në një dhomë konference të veshur me dru në katin e shtatë të selisë së Departamentit të Shtetit, për të mbledhur kujtimet e Clinton, siç kisha bërë tashmë me presidentin francez Nicolas Sarkozy dhe kryeministrin britanik David Cameron. Ky është çasti për përfundime dhe perspektivë, momenti gjithnjë mbresëlënës kur aktorët në dramë, që kanë vepruar gjithnjë në fshehtësi, tregojnë kartat e fundit.
Clinton del vullnetare për punën. Ajo kujton intervistën me Jibrilin, një bisedë në Shtëpinë e Bardhë ose Pallatin Elize. Ajo kujton çdo gjë dhe nuk pendohet për asgjë. Ajo ndjen se, duke vepruar siç veproi, ajo i qëndroi besnike vlerave dhe besimeve të saj më çmuara. Dhe ajo nuk ka dyshim se Perëndimi, në përgjigje të lutjes për ndërhyrje të Ligës Arabe, shmangu një përsëritje të Srebrenicës në Afrikën e Veriut.
Çfarë më godet më shumë është se ajo sheh, edhe atëherë, fillimet e konflikteve fisnore dhe konkurrencën e ardhshme mes islamikëve për të mposhtur njëri-tjetrin në pastërtinë fundamentaliste. Ajo shqetësohet rreth shkeljeve të hershme të të drejtave të njeriut, veçanërisht të femrave, që ka frikë se do të shumëfishohen. Ajo nuk ka iluzione që historia kthehet siç na thotë arsyeja. Duhet kohë, thotë ajo, për të ndërtuar një shtet dhe një demokraci – kohë dhe një përzierje e pragmatizmit dhe besimit, durimit dhe guximit, respektit për të tjerët dhe për veten.
Ishte ky shqetësim rreth ‘ndërtimit të shtetit’ një paralajmërim? Ishte kontributi i saj ideologjik ndaj një administrate që, ndonëse ajo nuk e dinte në atë kohë, do të vazhdonte pa të? Po jepte ajo sinjalet e ambicies së vet presidenciale?
Një gjë është e sigurt: nga tre takimet e mia me Hillary Clinton, ky i treti ishte ai ku e pashë atë më të fortë dhe më pasionante, plotësisht e mbrujtur me kuptimin dhe tonin madhështor baritor amerikan. Nëse ne takohemi sërish, nuk do të befasohesha nëse do t’i drejtohesha si Zonja Presidente.
Botuar me autorizim nga Project Syndicate, 2015. Ripublikimi nuk mund të bëhet pa lejen e Project Syndicate. Three Encounters with Hillary