Greqia i ka plotësuar më shumë se gjysmat e kërkesave të kreditorëve të vet. Megjithatë, Gjermania dhe kreditorët e tjerë të Greqisë vijojnë të kërkojnë që vendi të firmosë një program që është provuar tashmë si i dështuar dhe për të cilin shumë pak ekonomistë menduan apo mendojnë se mundet apo duhet të zbatohet.
Udhëheqësit e Bashkimit Europian vijojnë të luajnë një lojë në grykë të humnerës me qeverinë e Greqisë. Greqia ka plotësuar më shumë se gjysmat e kërkesave të kreditorëve të saj. Megjithatë, Gjermania dhe kreditorët e tjerë të Greqisë vijojnë të kërkojnë që vendi të firmosë një program që është provuar tashmë si i dështuar dhe për të cilin shumë pak ekonomistë menduan apo mendojnë se mundet apo duhet të zbatohet.
Ndryshimi në pozicionin fiskal të Greqisë nga një deficit i lartë primar te një surplus qe pothuajse i paprecedent por kërkesa që vendi të realizojë suficit primar prej 4.5 për qind të PBB-së qe përtej çdo arsyeje. Për fat të keq, në kohën kur “trojka” – Komisioni Europian, Banka Qendrore Europiane dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar – përfshiu fillimisht këtë kërkesë të papërgjegjshme në programin financiar ndërkombëtar të Greqisë, autoritetet e vendit nuk kishin zgjidhje tjetër veçse ta pranonin atë.
Çmenduria e të vijuarit me ndjekjen e këtij programi është veçanërisht akute tani, nëse marrin parasysh rënien me 25 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto që Greqia ka vuajtur që nga fillimi i krizës. Trojka gjykoi thellësisht keq efektet makroekonomike të programit që ato imponuan. Sipas parashikimit të tyre të publikuar, ata besonin se, duke ulur pagat dhe duke pranuar masat e tjera të kursimit, eksportet e Greqisë do të rriteshin dhe ekonomia do të rikthehej shpejt te rritja. Ata besonin gjithashtu që ristrukturimi i parë i borxhit publik do të sillte qëndrueshmëri të borxhit.
Parashikimi i trojkës ka qenë i gabuar dhe në mënyrë të përsëritur. Dhe gabimi nuk ka qenë i vogël, por në sasi të stërmadhe. Votuesit e Greqisë kishin të drejtë të kërkonin një ndryshim kursi dhe qeveria e tyre ka të drejtë të refuzojë të firmosë një program thellësisht të gabuar.
Pasi të kemi thënë këtë, ka hapësirë për një marrëveshje të re: Greqia e ka bërë të qartë vullnetin e vet për t’u angazhuar në vijimin e reformave dhe ka mikpritur ndihmën e Europës për zbatimin e disave prej reformave. Një dozë realiteti nga ana e kreditorëve të Greqisë – mbi atë që është e mundshme për t’u arritur, dhe mbi pasojat makroekonomike të reformave të ndryshme fiskale dhe strukturore – mund të sigurojë bazën për një marrëveshje që mund të jetë e mirë jo vetëm për Greqinë por edhe për të gjithë Europën.
Disa në Europë, veçanërisht në Gjermani, duken të pashqetësuar nga rreziku i daljes së Greqisë nga eurozona. Tregu, thonë ata, sakaq e ka marrë parasysh “koston” e një problemi të tillë. Disa madje sugjerojnë se dalja mund të jetë e mirë për bashkimin monetar.
Unë besoj se mendime të tilla nënvlerësojnë në mënyrë domethënëse si rreziqet aktuale ashtu edhe rreziqet e së ardhmes. Një shkallë e ngjashme vetëkënaqësie qe e dukshme edhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës para kolapsit të Lehman Brothers në shtator 2008. Dobësitë e bankave amerikane qenë të njohura prej shumë kohësh – së paku që nga falimentimi i Bear Stearns marsin e vitit 2007. Megjithatë, për shkak të mungesës së transparencës (pjesërisht si pasojë e rregullimit të dobët), si tregjet ashtu edhe politikëbërësit nuk e kuptuan siç duhet lidhjen mes institucioneve financiare.
Në të vërtetë, sistemi financiar botëror është ende duke ndjerë tronditjet e kolapsit të Lehman. Dhe bankat vijojnë të mbeten jo-transparente, rrjedhimisht të rrezikuara. Ne ende nuk i dimë në tërësi lidhjet mes institucioneve financiare, përfshirë lidhjet e krijuara nga derivativët jo-transparent dhe titujve të mbrojtjes përballë falimentit (credit default sëaps).
Në Europë, ne sakaq mund të shohim disa nga pasojat e rregullimit të dobët dhe të defekteve në konceptim të vetë eurozonës. Ne e dimë që struktura e eurozonës nxit divergjencën, (rritjen e disnivelit ekonomik) jo konvergjencën (zvogëlimin e disnivelit ekonomik): ndërsa kapitali dhe njerëzit e talentuar ikin nga ekonomitë e goditura nga kriza, këto vende bëhen më të paafta për të paguar borxhet e tyre. Ndërsa tregjet kuptojnë spiralen vetëfurnizuese për poshtë e cila është e trupëzuar strukturalisht te euroja, pasojat për krizën tjetër bëhen edhe më të thella. Dhe një krizë tjetër është e pashmangshme: kjo është në vetë natyrën e kapitalizmit.
Presidenti i BQE-së Mario Draghi me hilen e tij të besimit, në formën e deklaratës së vitit 2012 ku thuhej se autoritetet monetare do të bëjnë “çfarëdo që të jetë e nevojshme” për të ruajtur euron, ka funksionuar deri tani. Por të diturit se euro nuk është angazhim i detyruar mes anëtarëve të vet do ta bëjë shumë pa gjasa që një premtim i tillë të funksionojë edhe herën tjetër. Interesat e bondeve mund të rriten dhe asnjë lloj garancie gojore nga BQE dhe udhëheqësit e Europës nuk do të mjaftojë për t’i ulur ato, sepse bota tashmë e di se ata nuk do të bëjnë “çfarë të jetë e nevojshme.” Siç ka treguar rasti i Greqisë, ata do të bëjnë vetëm atë që kërkohet nga politika elektorale dritëshkurtër.
Pasoja më e rëndë, kam frikë, do të jetë dobësimi i solidaritetit Europian. Euro supozohej se do ta forconte solidaritetin. Në fakt ka pasur efekt të kundërt.
Nuk është në interes të Europës – apo të botës – të ketë një vend në periferinë e Europës që veçohet nga fqinjtë e vet, veçanërisht tani, kur destabiliteti gjeopolitik sakaq është shumë i qartë. Në Lindjen e Mesme fqinje ka trazira: Perëndimi po përpiqet të përmbajë një Rusi që është bërë sërish agresive: dhe Kina, sakaq burimi kryesor i kursimeve të botës, vendi më i madh tregtar dhe ekonomia më e madhe (në termat e fuqisë blerëse), po përballet me Perëndimin duke krijuar realitete të reja ekonomike dhe strategjike. Kjo nuk është kohë e përshtatshme për shpërbërje të Europës.
Udhëheqësit e Europës e panë veten si vizionarë kur krijuan euron. Ata menduan se po shihnin përtej kërkesave afatshkurta që zakonisht shqetësojnë udhëheqësit politikë.
Për fat të keq, të kuptuarit e tyre të ekonomiksit qe shumë më i dobët se sa ambicia e tyre; dhe politika e ditës nuk i lejoi ata të krijojnë kuadrin e nevojshëm institucional që do të mund të lejonte euron të punonte siç qe menduar. Megjithëse monedha e përbashkët supozohej se do të sillte mirëqënie të paprecedent, është e vështirë të dallosh ndonjë efekt domethënës pozitiv për Europën në tërësi në periudhën para krizës. Në periudhën pas krizës, efektet negative të euros kanë qenë të stërmëdha.
E ardhmja e Europës dhe e euros tashmë varet nëse udhëheqësit politikë të eurozonës do të mund të kombinojnë sasinë e paktë të të kuptuarit të ekonomisë me ndjesinë vizionare të, dhe shqetësimit për solidaritet Europian. Ne ka gjasa që do të fillojmë të zbulojmë përgjigjet e kësaj çështjeje ekzistenciale brenda pak javëve të ardhëshme.
Botuar me autorizim nga Project Syndicate, 2015. Ripublikimi nuk mund të bëhet pa lejen e Project Syndicate. Europe’s Last Act?