Një numër i madh refugjatësh kanë kaluar kufirin Kroaci-Serbi, duke ndërmarrë rrugë të paligjshme përmes një territori të rrezikshëm të mbushur me mina tokësore të mbetura aty nga lufta e viteve 1990.
Me mijëra refugjatë kanë gjetur një rrugë të re drejt BE-së përmes Kroacisë pasi Hungaria mbylli kufijtë e saj javën e kaluar, por shumica e tyre nuk janë në dijeni të një tjetër kërcënimi për ëndrrën e tyre për të arritur Evropën Perëndimore – mina tokësore të mbetura nga lufta në Kroaci në vitet 1991-1995.
Rreth gjashtë kilometra të tokë përgjatë kufirit është ende e mbushur me mina, me zona rreziku që mbulojnë rreth 300,000 metra katrore të territorit kroat.
Zonat e rrezikshme janë shënuar me tabela paralajmëruese për vite me radhë , por ekspertë nga të dy vendet kanë filluar tashmë të zëvendësojnë tabelat e vjetra duke vendosur shënues të tjerë për të parandaluar aksidentet e mundshme.
Serbia ka pastruar të gjitha fushat e minuara në anën e saj të kufirit, por Kroacia ende po heq mina të pashpërthyera nga territori i saj. Çminuesit kroatë pritet të mbarojnë punë në nëntor.
BIRN vizitoi një nga vendet që mbetet ende për t’u pastruar dhe ndodhet përgjatë rrugës që lidh fshatrat serbë të Morovicës dhe Jamenas, disa kilometra larg kufirit Batrovci me Kroacinë.
Rruga e ngushtë, e rrethuar nga pyje, vazhdon përgjatë vijës kufitare – në anën e majtë është Serbia dhe në të djathtën Kroacia.
Rruga, e cila ka një tabelë paralajmëruese çdo 50 metra në anën e saj të djathtë, të çon në Kroaci. Megjithatë, aty nuk ka pikë zyrtare kontrolli kufitar, vetëm barrikada që presupozohet të mos i lejojnë njerëzit të kalojnë.
BIRN-it iu tha se rreth 35 refugjatë përdorën pikën kufitare mëngjesin e datës 23 shtator. Por nëse do të mbërrijnë apo jo të tjerë, çminuesit thanë se ata duhet të vendosin më shymë tabela paralajmëruese për të ndihmuar që asnjë të mos lëndohet apo vritet nga minat e pashpërthyera.
“Ne po bëjmë përpjekje të përbashkëta që njerëzit që sillen në këtë zonë për të kaluar kufirin në mënyrë të paligjshme të informohen në kohë,” tha për BIRN Mario Barjaktaric nga Qendra Kroate për Veprim Kundër Minave.
Barjaktaric tha se gjatë ditëve të fundit të gjitha fushat me mina janë shënuar dhe më shumë se 130 tabela janë vendosur për të paralajmëruar njerëzit për rrezikun.
Një udhëtim i rrezikshëm
Dhjetëra mijëra refugjatë nga vendet e Lindjes së Mesme të shkatërruar nga lufta, kryesisht Siria, kanë kaluar përmes Serbisë gjatë vitit të kaluar. Por Serbia është vetëm një pikë tranzite në rrugën e tyre drejt Evropës Perëndimore.
Refugjatët po udhëtonin drejt veriut të Hungarisë deri disa ditë më parë kur Budapesti mbylli kufiri. Që atëherë, ata kanë filluar të marrin një rrugë alternative nëpërmjet Kroacisë, e cila ka parë një fluks të madh gjatë ditëve të fundit.
Si rezultat, Zagrebi mbylli disa kalime kufitare, por disa refugjatë kanë mundur ende të hyjnë në Kroaci nëpërmjet rrugëve ligjore ndërsa të tjerë kanë kërkuar rrugë ilegale për të hyrë në vend.
Disa kilometra nga zona e kontaminuar, në fshatin Berkasovo në komunën serbe të Sidit, mbërritën një sërë autobusësh me refugjatë që po i drejtoheshin kufirit kroat.
Nga ky fshat i vogël, ata vazhdojnë drejt BE-së. Sapo zbresin nga autobusët, ata i drejtohen kufirit, disa prej tyre madje kalojnë përmes fushave me misër.
Qendra Serbe për Veprim kundër Minave përgatiti me mijëra fletushka që paralajmërojnë për rrezikun nga minat, të cilat ua kanë dhënë vullnetarëve që t’ua japin regugjatëve në pikat kufitare me Serbinë.
Fletushkat janë shkruar kryesisht në gjuhën arabe dhe serbe, por disa janë gjithashtu në shqipe sepse ato po shpërndahen na Serbinë jugore, ku ka ende mina të pashpërthyera të mbetura nga konflikti me kryengritësit shqiptarë në vitin 2001 dhe municione thërmuese nga bombardimet e NATO-s në vend në vitin 1999.
“Ne po e bëjmë këtë sepse duam që njerëzit të dinë se mund të shohin tabela paralajmëruese për mina përgjatë rrugës dhe ata duhet ta dinë se për çfarë janë këto tabela,” tha Sladjana Kosutic nga Qendra për Veprim Kundër Minave.
Megjithatë pak refugjatë duken të interesuar të ndalojnë në qendrën e ndihmës humanitare në Berkasovo, ku po shpërndahen fletushkat, para se të nxitojnë drejt Kroacisë.
Megjithatë, Kosutic tha se rreziqet përgjatë kufirit me Kroacinë janë nën kontroll dhe i vetmi rrezik ndodhet përgjatë rrugëve të vogla që përdoren rrallë. Problemi më i madh, u shpreh ajo, është në Serbinë jugore.
“Ka kodra dhe i gjithë territori është malor. Përveç kësaj, mund të ketë më shumë mina nga sa jemi në dijeni ne,” tha ajo.