Çfarë do të shkaktonte ngritja e politikës të nacionalizmit ekstrem në Europë dhe në botë, teksa globalizmi po sjell një shok social te vendet që po nxiten drejt fashizmit pavarësisht se nuk vuajnë nga skamja.
Po ndodh një ndryshim politik alarmues drejt të djathtës në të dyja anët e Atlantikut, lidhur me forcën në rritje të partive dhe figurave politike shoviniste: Donald Trump në Shtetet e Bashkuara, Marine Le Pen në Francë. Emra të tjerë mund t’i shtohen listës: kryeministri hungarez, Victor Orban, që mbron “demokracinë iliberale” ose Jarosław Kaczyński dhe partia e tij thuajse autoritare Ligj dhe Drejtësi, që drejton tani Poloninë.
Partitë politike nacionaliste, ksenofobike janë shtuar në shumë shtete anëtare të BE-së përpara se refugjatët e parë sirianë të mbërrinin në numra të konsiderueshëm. Ka qenë Geert Ëilders në Holandë, Vlaams Blok (pasuar nga Vlaams Belang i sotëm) në Belgjikë, Partia për Liri e Austrisë, Demokratët e Suedisë, Partia Finlandeze dhe Partia Popullore Daneze.
Arsyeja e ngritjes së partive të tilla dhe suksesi variojnë në nivel kombëtar. Por pozicionet e tyre bazike janë të ngjashme. Të gjithë kundërshtojnë sistemin, establishmentin politik dhe BE-në. Më keq akoma, ata nuk janë vetëm ksenofobikë (në veçanti islamofobikë), ata gjithashtu pak a shumë përqafojnë një përkufizim etnik të vendit. Komuniteti politik nuk është një produkt i zotimit të qytetarëve ndaj një rendi të zakonshëm kushtetues dhe ligjor; në fakt, ashtu si në vitet 1930, anëtarësia në një shtet derivonte nga prejardhja e përbashkët dhe feja.
Si çdo nacionalizëm ekstrem, aktuali mbështetet fort në politikat e identitetit – sfera e fundamentalizmit, jo debati i arsyeshëm. Si rezultat, ligjërata e tij merr një kthesë obsesive – zakonisht herët ose vonë – në drejtim të nacionalizmit etnik, racës dhe luftës fetare.
Rritja e nacionalizmit ekstrem dhe fashizmit në vitet 1930 zakonisht shpjegohet si rezultat i Luftës së Parë Botërore, që vrau miliona njerëz dhe mbushi kokët e miliona të tjerëve me nocionale militariste. Lufta gjithashtu shkatërroi ekonominë e Europës, duke çuar në një krizë ekonomike globale dhe papunësi në masë. Skamja, varfëria dhe mjerimi nxitën politika toksike.
Por kushtet e sotme në Perëndim, si në SHBA dhe Europë, janë të tjera. Duke marrë parasysh bollëkun e këtyre vendeve, çfarë i tërheq shtetasit e tyre ndaj politikave të zemërimit?
Së pari dhe më e rëndësishmja është frika – mesa duket me shumicë. Është një frikë bazuar në pranimin instiktiv që është “Bota e Njeriut të Bardhë” – një realitet i jetuar prezumuar nga ata që përfitojnë prej tij si një çështje kursi – është rënie përfundimtare, si globalisht dhe në shoqëritë e perëndimit. Dhe migrimi është problemi që e sjell këtë parashikim në shtëpi te nacionalistët e sotëm.
Deri së fundmi, globalizimi shihej gjerësisht si në favor të perëndimit. Por sot – pas krizës financiare 2008 dhe rritjes së Kinës (tani po kthehet në superfuqinë kryesore) – është bërë gjithnjë e më e qartë se globalizimi është një rrugë me dy korsi ku perëndimi po e humb shumicën e pushtetit dhe pasurisë ndaj lindjes. Po kështu, problemet e botës nuk mund të shtypen më dhe të lihen jashtë, të paktën jo në Europë, ku me kuptimin e plotë të fjalës po trokasin në derë.
Ndërkohë, në shtëpi, Bota e Njeriut të Bardhë po kërcënohet nga imigracioni, globalizimi i tregjeve të punës, barazia gjinore dhe emancipimi ligjor dhe social i minoriteteve sociale. Shkurt, këto shoqëri po kalojnë një shok fundamental ndaj roleve tradicionale dhe modeleve të sjelljeve.
Nga të gjitha këto ndryshime të thella po del një grup zgjidhjesh të lehta – ndërtimi i gardheve dhe mureve, për shembull, si në jug në SHBA apo Hungarinë jugore – dhe liderësh të fortë. Nuk është rastësi që nacionalistët e rinj të Europës e shohin presidentin rus Vladimir Putin si një pishtar shprese.
Sigurisht, Putin nuk ka rëndësi në SHBA (fuqia më e madhe e botës nuk do të heqë dorë nga vetja) ose në Poloni dhe shtetet Baltike (ku Rusia shihet si një kërcënim për pavarësinë kombëtare). Gjetkë në Europë, megjithatë, nacionalistët e rinj kanë mirëkuptuar qëndrimin anti-perëndimor të Putin dhe dëshirën për Rusi të Madhe.
Me nacionalistët e rinj që kërcënojnë procesin europian të integrimit, Franca mban çelësat. Pa Francën, Europa është as e mundshme dhe as e munur, dhe një presidente Le Pen tingëllon si një shenjë e kombshme vdekjeje për BE-në (si dhe shkaktimin e një katastrofe për vendin e saj dhe kontinentin). Europa do të tërhiqej nga politika botërore e shekullit 21. Kjo do të çonte pashmangshmërisht në një fund të perëndimit në terma gjeopolitikë: SHBA do të duhej të riorientohej për mirë (ndaj Paqësorit), ndërsa Europa do të bëhej apendiciti i Euroazisë.
Fundi i perëndimit është një perspektivë e zbehtë, sigurisht, por ne nuk jemi ende atje. Çfarë është e qartë është fakti se shumë gjëra varen te e ardhmja e Europës, më shumë nga sa e patën menduar edhe mbështetësit më të mëdhenj të unifikimit europian më herët.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2015. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. The Fascism of the Affluent