Shqiptarët e Kosovës kanë mirëpritur thirrjen e Komisionit Europian për liberalizimin e vizave për Kosovën, por serbët e Kosovës kanë frikë se ata do të përjashtohen nga kjo e drejtë.
Tullumbace blu me yje të verdhë fluturuan si pjesë e festimit në Kosovë, si në rrugët e kryeqytetit, ashtu edhe në zyrën e presidentit, Hashim Thaçi, pasi Kosova hyri më në fund në të ashtuquajturën lista e bardhë e Shengenit më 4 maj.
“Drejt Europës. Lirisht. Me dashuri,” ishte sllogani i Ministrisë së Jashtme të Kosovës, duke iu referuar të drejtës që sapo fituan shtetasit e Kosovës për të udhëtuar në zonën Shengen të BE-së pa viza.
Megjithatë, këto përfitime nuk do të shtrihen për 100,000 anëtarët e komunitetit serb në Kosovë.
Që kur Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, të cilën Beogradi është zotuar të mos e pranojë, Serbia dhe serbët vendas në Kosovë kanë refuzuar dokumentet e lëshuara nga Kosova, përfshirë pasaportat.
Si rezultat, shumica e serbëve në Kosovë – dhe ata që ikën prej Kosovës më parë – mbajnë pasaporta të lëshuara nga “Administrata Koordinuese e Ministrisë së Brendshme Serbe”.
“Kur iu dha liberalizimi i vizave shtetasve të Serbisë [në vitin 2009] , si qytetare e Kosovës, me dokumentet e mia të udhëtimit të lëshuara nga Administrata e Koordinimit në Beograd, unë duhej të merrja një vizë në ambasadat e huaja si në Prishtinë ose në Shkup” tha për BIRN Katarina Gjuriçiç, një studente nga Kosova e Veriut, me popullsi kryesisht serbe.
“Kur shtetasit me pasaporta të lëshuara nga Kosova të marrin liberalizimin e vizave, shpresoj se kjo të mos nënkuptojë se vetëm ne serbët nga Kosova duhet të aplikojmë për viza,” shtoi ajo.
“Pyes veten se çfarë do të bëj , dhe ku të shkoj me këtë pasaportë për të aplikuar për vizë, kur Serbia dhe Kosova së shpejti, janë pjesë e zonës Shengen,” vazhdoi ajo.
Presion për të njohur shtetësinë e Kosovës?
Që nga viti 2009, shtetasit e Serbisë, me përjashtim të atyre që jetojnë në Kosovë dhe ata që u larguan nga Kosova në vitin 1999, kanë pasur pasaporta biometrike siç e kërkon BE-ja. Këto ishin një kusht i vendosur nga BE për liberalizimin e vizave.
Nga viti 2016 e tutje, Kosova do të lëshojë pasaportat biometrike gjithashtu.
“Çdo shtetas i Kosovës duhet të ketë një pasaportë biometrike për të shijuar të drejtën e lëvizjes së lirë,” tha më 4 mars ministri i Drejtësisë i Kosovës, Hajredin Kuçi.
“Më lejoni të jem i qartë. Vetëm pasaportat e Kosovës njihen. Pra, kjo është shumë, shumë e qartë,” shpjegoi më 4 maj Komisioneri i BE-së për Migrim, Punët e Brendshme dhe Shtetësinë, Dimitris Avramopoulos.
Për shumë serbë megjithatë, marrja e një pasaporte të Kosovës do të thotë njohje e pavarësisë së ish-krahinës serbe nga Beogradi, edhe pse shumë prej tyre tashmë mbajnë kartat e identitetit të Kosovës.
Ata besojnë se kjo është edhe një shenjë që ngadalë, serbët e Kosovës dhe Serbia po detyrohen të pranojnë pavarësinë e Kosovës.
Adrijana Hoxhiç, kryetarja e administratës komunale në veri të Mitrovicës, tha për BIRN se numri i pyetjeve në lidhje me dokumentet e lëshuara nga Kosova ishte rritur kohët e fundit.
“Tani për tani, qytetarët po bëjnë vetëm pyetje në lidhje me marrjen e dokumenteve dhe pasaportave të lëshuara nga Kosova. Por ne jemi në dispozicion të atyre qytetarëve të cilët vlerësojnë se aplikimi për këto dokumente do të bëjë më të lehtë lirinë e tyre të lëvizjes,” tha ajo.
Serbia ankohet për diskriminim të mundshëm:
Serbia ndërkohë ka njoftuar se do të kërkojë nga BE-ja që të sigurojë liberalizimin e vizave edhe për serbët që jetojnë në Kosovë, pa marrë parasysh dokumentet e tyre”.
Zyra e Qeverisë Serbe për Kosovën dhe Metohinë thotë se serbët nga Kosova nuk duhet të diskriminohet për shkak të vendimit të fundit të BE-së.
“Liberalizimi i vizave nuk duhet të zbatohet për një lloj dokumenti, por për të gjithë qytetarët e territorit për të cilët jepet,” tha zyra, duke iu referuar Kosovës.
Zëvendës Drejtori i Zyrës për Kosovë dhe Metohinë, Dushan Kozarev, thotë të njëjtën gjë.
“Është logjike që të mos diskriminohen ata që mbajnë të njëjtat dokumente në sistemin e Serbisë dhe pasaporta serbe nga territori i Kosovës”, tha ai.
Milica Andriç, drejtor programi pranë një OJQ-je në Mitrovicë, Aktiv, tha se çështja e liberalizimit të vizave për pasaportat e lëshuara nga Serbia për shtetasit e saj që jetojnë në Kosovë ishte thjesht një çështje politike.
Serbët e Kosovës kanë të drejtë për shtetësi të dyfishtë sipas kushtetutës së Kosovës.
Për këtë arsye Andriç thotë se përfshirja e pasaportave të Administratës së Koordinimit në regjimin pa viza është detyrë e Serbisë.
Kur Serbia iu bashkua regjimit pa viza në 2009, ajo i përjashtoi shtetasit e vet që jetonin në territorin e Kosovës.
Shpjegimi për këtë u dha në vendimin e Komisionit Europian në 2009. Në të thuhet se pasaportat serbe nga ky territor do të trajtoheshin ndryshme për shkak të “mundësisë së imigrimit të paligjshëm”.
Ekspertët thonë se ka edhe një shtresë të shtetasve të Serbisë që mund të përjashtohen krejtësisht nga regjimi pa viza nëse pasaportat e Administratës së Koordinimit të Ministrisë së Brendshme nuk përfshihen në regjimin pa viza bashkë me pasaportat e Kosovës.
Kjo i referohet personave që jetonin në territorin e Serbisë por në një pikë pas 1999 u martuan dhe ndryshuan banim për në Kosovë.
Pasi Kosova nuk i njeh martesat e bëra pas vitit 1999 në sistemin serb, këta njerëz nuk mund të marrin dokumente në Kosovë.
Në sistemin serb, ata mbajnë pasaporta të Administratës së Koordinimit.