Në një demokraci, një qeveri nuk mund të vazhdojë një luftë mosmarrëveshje të gjatë me një kundërshtar të fuqishëm gjeopolitik pa mbështetje të qëndrueshme politike nga një publik i informuar. Kjo është arsyeja pse SHBA-ja duhet urgjentisht të nisë një debat publik të besueshëm mbi politikën konfrontuese të presidentit amerikan Donald Trump ndaj Kinës.
Nga të gjitha ndryshimet që ka bërë administrata e presidentit Donald Trump në politikën e jashtmë të SHBA-së, më konsekuent është miratimi i një qëndrimi konfrontues ndaj Kinës. Duke zëvendësuar një politikë angazhimi disa dhjetëra vjeçare, qasja e Trump jo vetëm ka shkaktuar një luftë ekonomike të ftohtë midis dy ekonomive më të mëdha në botë; ajo gjithashtu ka ngritur spektrin e konfliktit të armatosur në Detin e Kinës Jugore dhe Ngushticën e Tajvanit.
Brenda vitit të parë të presidencës së tij, Trump e quajti Kinën një “konkurrente” dhe “fuqi rivale” strategjike. Por nuk është vetëm Trump: për establishmentin e sigurisë kombëtare të Shteteve të Bashkuara dhe për anëtarët republikanë të Kongresit – si edhe disa demokratë – Kina përbën kërcënimi më serioz afatgjatë ndaj mbizotërimit global dhe interesave vitale të Amerikës.
Gjeopolitika ka qenë shkaku kryesor i përkeqësimit të shpejtë të marrëdhënieve SHBA-Kinë gjatë dy viteve të fundit dhe lufta tregtare e Trump duhet të shihet në këtë kontekst. Tarifat amerikane mund të fokusohen në dëmtimin e potencialit ekonomik afatgjatë të Kinës, por arsyeja kryesore është të dobësojnë Kinën si një rivale strategjike.
Kjo duhet të jetë e qartë nga fakti se, pavarësisht justifikimeve ekonomike të Trump-it – mbrojtja e pronës intelektuale të bizneseve amerikane dhe korrigjimi i mungesës së madhe të tregtisë dypalëshe – tarifat e tij kanë gjasa të dëmtojnë rëndë ekonominë amerikane, pasi ato shkatërrojnë një marrëdhënie ekonomike të ndërtuar gjatë katër dekadash. Në thelb, politika e Amerikës ndaj Kinës është bërë krejtësisht armiqësore.
Ky ndryshim ka alarmuar disa nga studiuesit dhe politikëbërësëit më me përvojë kinezë. Në një letër të hapur, pothuajse 100 prej tyre – duke përfshirë republikanë dhe demokratë dhe shumë kritikë të zëshëm të politikave dhe sjelljes kineze – kohët e fundit i bënë thirrje Trumpit të mos e trajtojë Kinën si një armik.
Publiku amerikan duket se është shumë dakord me këtë. Megjithatë, në Amerikë ekziston një antipati e gjerë ndaj Kinës: sipas studimit më të fundit mbi këtë çështje të Qendrës Kërkimore Pew (të zhvilluar në gusht 2018), vetëm 38% e amerikanëve e shohin Kinën në mënyrë të favorshme, ndërsa 47% e shohin atë në mënyrë të pafavorshme. Por vetëm 29% e të anketuarve përmendën fuqinë ushtarake të Kinës si shkak për shqetësim. Një pjesë shumë më e madhe – 58% – janë të shqetësuar për aftësitë e saj ekonomike. Kjo sugjeron që, në sytë e shumicës së amerikanëve, objektivi kryesor i marrëdhënieve me Kinën duhet të jetë mbrojtja e jetesës së tyre, jo të fillojë një konfrontim gjeopolitik.
Megjithatë, me siguri administrata Trump po projekton pikërisht një konfrontim gjeopolitike – ndoshta në kurriz të jetesës së shumë amerikanëve. Kjo shkëputje pasqyron masën në të cilën ndryshimi në politikën e Amerikës kundrejt Kinës ka ndodhur jashtë syve të publikut dhe pa një debat të hapur.
Një debat i tillë nevojitet urgjentisht. Edhe pse lufta tregtare ka qenë që në fillim ndër titujt kryesorë të lajmeve, shumica e publikut amerikan nuk është në dijeni të shkallës së transformimit të politikës amerikane ndaj Kinës, e cila e ekspozon vendin e tyre në një konflikt të hapur me atë që së shpejti do të jetë ekonomia më e madhe në botë.
Në një demokraci, një qeveri nuk mund të ndjekë një luftë afatgjatë me një kundërshtar të fuqishëm gjeopolitik pa mbështetje të qëndrueshme politike nga një publik i informuar. Vëmendje e veçantë duhet t’i kushtohet të rinjve (të cilët sipas, Pew, kanë një këndvështrim shumë më të favorshëm të Kinës sesa më të moshuarit), sepse ata do të mbajnë peshën e kostove të luftës së ftohtë kinezo-amerikane.
Që një debat i tillë që të jetë i besueshëm, administrata Trump do të duhet t’u përgjigjet pyetjeve vendimtare rreth politikës së saj ndaj Kinës. Para së gjithash, cili është qëllimi përfundimtar i politikës? Përgjigjet e mundshme përfshijnë modifikimin e sjelljeve ose politikave të caktuara kineze, kontrollin e fuqisë ekonomike apo ushtarake kineze, ose ndryshimin e drejtpërdrejtë të regjimit.
Administrata Trump më pas do të duhet të shpjegojë se si synon të arrijë objektivin e saj të deklaruar. A është “ndarja ekonomike”, e favorizuar nga kundërshtarët e Kinës në orbitën e Trump, një strategji efikase apo e realizueshme? Autorët e letrës së hapur argumentojnë se përpjekjet e SHBA-së për të ndarë Kinën nga ekonomia globale “do të dëmtojnë rolin dhe reputacionin ndërkombëtar të Amerikës dhe do të dëmtojnë interesat ekonomike të të gjitha kombeve”. A munden vendet e tjera – edhe aleatët tradicionalë të Shteteve të Bashkuara – të binden për t’i mbështetur këto përpjekje? A do të ishin të gatshme (ose të afta) Shtetet e Bashkuara ta vazhdonin vetëm këtë gjë?
Cilëndo politikë që të zgjedhë, administrata Trump duhet të jetë në gjendje ta arsyetojë atë. Tetorin e kaluar, zv/presidenti Mike Pence deklaroi “luftë të ftohtë” kundër Kinës në një fjalim të ashpër që përfshinte një sërë akuzash, duke përfshirë ndërhyrjen në politikën amerikane dhe shtypjen e popullit të vet. Ajo që Pence – dhe pjesa tjetër e administratës Trump – nuk ofroi ishte një justifikim i arsyetuar për trajtimin e Kinës nga Amerika si një kërcënim ekzistencial.
Pyetja përfundimtare që duhet të bëhet është bashkëpunimi shumëpalësh. Për t’u përballur me sfidat e përbashkëta – disa prej të cilave, si ndryshimi i klimës dhe shtimi i armëve bërthamore, në fakt janë kërcënime ekzistenciale – bota ka nevojë më shumë se kurrë për një bashkëpunim të tillë. A mund të përqafojë SHBA-ja një politikë konfrontimi ndaj Kinës, pa përjashtuar bashkëpunimin në çështjet ku ky i fundit është i nevojshëm?
Nënshkruesit e letrës së hapur – si dhe një numër i konsiderueshëm ekonomistësh, politikanësh dhe mendimtarësh – kanë paraqitur një deklaratë të informuar dhe të studiuar për pikëpamjet e tyre kolektive mbi Kinën. Administrata Trump duhet të iluminojë vizionin dhe qëllimet e veta para njerëzve që supozohet se ajo përfaqëson.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. The US Needs to Talk About China