Udhëheqësit serbë dhe kosovarë nënshkruan një marrëveshje historike mbi çështje kryesisht ekonomike të premten në Shtëpinë e Bardhë – të cilën Presidenti Trump e quajti një lëvizje përpara në marrëdhëniet mes dy vendeve.
Kosova dhe Serbia nënshkruan një marrëveshje mbi çështjet ekonomike, energjetike dhe politike në një ceremoni të vëzhguar nga Presidenti Donald Trump në Uashington të premten.
Presidenti Trump pretendoi se Serbia dhe Kosova tani ishin “angazhuar për një normalizim ekonomik”, duke e quajtur marrëveshjen “historike” dhe një “përparim të madh” pas vitesh negociatash të dështuara.
Marrëveshja u nënshkrua pas dy ditësh takimesh midis delegacioneve nga Kosova dhe Serbia në kryeqytetin e SHBA, të pritur nga i dërguari special i SHBA Richard Grenell dhe këshilltari i sigurisë kombëtar të Trump, Richard O ‘Brien.
Megjithëse të gjithë pjesëmarrësit ranë dakord se marrëveshja ishte kryesisht ekonomike, ajo përmban disa pika politike.
“Ne do të kemi vetëm marrëveshje të mira,” tha Kryeministri i Kosovës Avdullah Hoti pa informacion të mëtejshëm, disa minuta para ceremonisë së nënshkrimit.
Të dy palët ranë dakord të vazhdojnë punën për marrëveshjet e mëparshme mbi rivendosjen e lidhjeve ajrore dhe hekurudhore, të nënshkruara në fillim të vitit dhe të fillojnë ndërtimin e rrugëve të reja lidhëse dhe autostradave.
Ata gjithashtu ranë dakord të punojnë me SHBA në “një studim fizibiliteti me qëllim ndarjen [e diskutueshme] të liqenit Gazivode / Ujmani, si një furnizim i besueshëm i ujit dhe energjisë”.
E rëndësishmja, Serbia u zotua të ndalojë fushatën e saj për t’i bërë vendet të “çregjistrojnë” Kosovën për një vit, ndërsa Kosova gjithashtu premtoi të ndalojë aplikimin për anëtarësim në organizatat ndërkombëtare, gjithashtu për një vit.
Si Kosova ashtu edhe Serbia ranë dakord të punojnë më shumë për çështjet e personave të zhdukur, refugjatëve dhe personave të zhvendosur nga lufta e viteve 1990 në Kosovë.
Për çështje të tjera të politikës së jashtme, në respekt të interesave të SHBA, të dy palët ranë dakord të përcaktojnë grupin islamik Hezbollah në tërësinë e tij si “një organizatë terroriste” dhe të ndalojnë përdorimin e “pajisjeve 5G të furnizuar nga shitës të pabesueshëm në rrjetin e tyre të komunikimit”, me sa duket duke iu referuar Kinës.
Për çështjet arsimore, të dy vendet ranë dakord të pranojnë diplomat e arsimit të lartë të njëri-tjetrit, ndër të tjera.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiç falënderoi zyrtarët e SH.B.A.-së për “përfshirjen në atë që pak njerëz duan të bëjnë”, duke e quajtur marrëveshjen një hap përpara.
“Ne nuk i zgjidhëm problemet tona, por kjo marrëveshje është një hap i jashtëzakonshëm përpara,” tha Vuçiç në ceremoninë e nënshkrimit.
Presidenti Trump nënshkroi gjithashtu dy dokumente të ndara me Kosovën dhe Serbinë për të siguruar investimet e SH.B.A.-së si një stimul për më shumë bashkëpunim ekonomik midis Beogradit dhe Prishtinës.
Ish-kryeministri i Kosovës Ramush Haradinaj, partia e të cilit është pjesë e koalicionit qeverisës në Kosovë, tha më herët të premten se partia e tij nuk do të mbështeste marrëveshjen nëse ajo përmbante një pikë në lidhje me përdorimin e liqenit Gazivode / Ujman.
“Fatkeqësisht situatën në dialog e vështirësoi njëra nga pikat e draft-marrëveshjes që flet për Ujmanin. Ne nuk e vlerësojmë që Serbia duhet të jetë palë për të ardhmen e Ujmanit. Jemi të hapur për Departamentin e Energjisë së Amerikës, por jo për një marrëveshje trepalëshe ku përfshihet edhe Serbia. Implikimet që mund të sjellë në të ardhmen, mund të jenë të pa përballueshme për Kosovën,” shkroi Haradinaj në Facebook.
Më parë, megjithëse të gjithë pjesëmarrësit thanë se bisedimet ishin përqendruar kryesisht në çështjet ekonomike, Ministri i Financave i Serbisë, një anëtar i delegacionit serb, pretendoi se drafti i parë i dokumentit kishte një pikë mbi njohjen e ndërsjellë diplomatike.
Vuçiç siguroi mediat serbe të enjten se ai do të refuzojë çdo marrëveshje që detyron Serbinë të njohë pavarësinë e ish-provincës së saj, të cilën Beogradi pretendon se është territori i saj.
Disa ekspertë paralajmëruan BIRN se çdo marrëveshje e përqendruar vetëm në çështjet ekonomike, pa iu referuar mosmarrëveshjeve politike, mund të mos funksionojë, pasi të gjitha çështjet Kosovë-Serbi shihen gjerësisht se burojnë nga konflikti i tyre politik.
Pas ditës së parë të bisedimeve, i dërguari i SHBA-së Grenell tha se kishte pasur disa surpriza në bisedime, por që asnjëra nga “palët nuk ishte aq e befasuar” – dhe surprizat mund të jenë të dobishme.
“Surprizat janë të mira. Ato i shtyjnë palët për të bërë më shumë. Ne patëm disa surpriza, por mendoj se asnjëra palë ishte aq e befasuar. Atyre u pëlqen të pretendojnë para mediave se janë më të befasuar sesa janë në të vërtetë, ”tha Grenell për Newsmax Adria TV.
Një luftë nga viti 1998-99 që përfundoi me bombardimet e NATO-s mbi pozicionet Jugosllave, e detyroi Serbinë të tërhiqte forcat e saj të armatosura dhe të polcisë nga Kosova, deri atëherë provinca e saj jugore.
De fakto gjysmë e pavarur nga atëherë e tutje, Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia në vitin 2008. Shumica e vendeve perëndimore, përfshirë SHBA., e njohën atë menjëherë. Sidoqoftë, Rusia, Kina dhe pesë vende të BE nuk e kanë njohur atë, duke e ndaluar Prishtinën që të bëhet anëtare e OKB-së.
Negociatat ndërmjet Kosovës dhe Serbisë kanë zgjatur më shumë se një dekadë, duke u zhvilluar në formate të ndryshme, në nivele të ndryshme dhe me rezultate të ndryshme.
Shpejtësi dhe forcë shtesë iu dha bisedimeve kur Presidenti Trump emëroi Grenell-in si të dërguarin e tij për dialogun në tetor 2019.
Rezultati i parë i madh i këtij emërimi ishte një marrëveshje për rivendosjen e fluturimeve tregtare midis Beogradit dhe Prishtinës në janar 2020, e ndjekur në shkurt nga një marrëveshje për të rifilluar shërbimet hekurudhore.
Grenell tha në qershor se SHBA dhe BE tani kishin ndarë detyrat dhe rolet e tyre në dialogun Serbi-Kosovë, duke i lënë SHBA-të të përqendrohen në ekonomi dhe BE-ja të përqendrohet “në aspektet politike të dialogut”.
Akuzat për krime lufte të paraqitura kundër Presidentit të Kosovës Hashim Thaçi nga Zyra e Prokurorit të Specializuar me qendër në Hagë e kanë ndryshuar trajektoren, me BE tani të kthyer në ndërmjetësin kryesor. Takimi tjetër në bisedimet e udhëhequra nga BE-Kosovë-Serbi është planifikuar të hënën.
Nënshkrimi i një marrëveshje është, ndërkohë, vetëm një hap i parë në rrugën e pajtimit pasi çdo marrëveshje duhet të zbatohet.
