Do të ishte e lehtë, tha ajo. Paguani ca para për ata të sistemit të azilit të Serbisë dhe më pas merr avionin.
Vetëm se nuk funksionoi kështu për vëllezërit e motrat e Fabrice – dy motra dhe dy vëllezër – kur ata lanë Burundin e tyre të lindjes dhe zbritën në aeroportin e Beogradit në dhjetor të vitit të kaluar.
“Ne bëmë pagesën, por vëllezërve dhe motrave të mia iu refuzua hyrja në Serbi dhe u deportuan në Stamboll”, tha Fabrice (jo emri i tij i vërtetë) për BIRN në kushte anonimiteti nga Burundi. Dhe policia i rrahu vëllezërit e mi, pretendoi ai.
Vëllezërit e motrat, të gjithë mbi 18 vjeç, u joshën nga fjala e një ish-kolegeje të nënës së tyre, e cila kishte ndjekur një rrugë të ngjashme dhe ishte vendosur në Serbi.
Ajo që asnjëri prej tyre nuk dinte ishte se ata nuk kishin nevojë të paguanin askënd për të kaluar kufirin sipas kushteve të heqjes së vizave të prezantuara nga Serbia në 2018 për Burundianët për qëndrime deri në 30 ditë.
Masa ishte një favor në këmbim që Burundi të revokonte njohjen e ish-provincës jugore të Serbisë, Kosovës, si të pavarur. Por për disa burundianë, kjo përfaqësonte një rrugëdalje nga një vend i mbërthyer nga trazirat pas zgjedhjeve të vitit 2015, kur qindra u vranë dhe qindra mijëra u larguan në mërgim. Për të tjerët, kjo ishte një mundësi biznesi.
Bazuar në intervista, emaile, dokumente bankare dhe raporte të brendshme të OJQ-ve që merren me procedurat e azilit, BIRN ka deshifruar funksionimin e një skeme mashtruese që dyshohet se drejtohet nga një grup shtetasish nga Burundi në Serbi dhe i projektuar për të mashtruar të afërmit e tyre të dëshpëruar që të paguajnë për garancitë që të lejohen të hyjnë në Serbi dhe t’u jepet azil.
Sipas gjetjeve të BIRN, viktimat paguajnë 2,000 euro për një “letër garancie” për të rritur për të hyrë në Serbi, ose 1,500 nëse udhëtojnë me një fëmijë. Fëmija kushton 1,000 euro. Këto çmime mund të ndryshojnë në varësi të marrëveshjeve individuale të arritura.
Numri i burundianëve që kërkojnë azil në Serbi është rritur shumë. Në vitin 2018, ishin vetëm dy, duke e vendosur Burundin në fund të listës për sa i përket vendit të origjinës së azilkërkuesve. Vitin e kaluar, ky numër kishte shkuar në 134, pas sirianëve dhe afganëve.
Dhe kjo nuk ka kaluar pa u vënë re nga policia kufitare, e cila ka marrë përsipër të kthejë mbrapsht burundianët si vëllezërit e motrat e Fabrice në kontrollin e pasaportave, bazuar në fuqitë diskrecionale që lejojnë autoritetet të dëbojnë këdo që ata besojnë se ka për qëllim të abuzojë me sistemin e imigracionit.
“Është e qartë se diçka ka nxitur lëvizjen masive e cila nuk mund të trajtohet në mënyrë adekuate”, tha Nikola Kovaceviç, një avokat i të drejtave të njeriut i kontaktuar shpesh nga azilkërkuesit që përjetojnë probleme në aeroportin e Beogradit.
“Kushdo që u jep këtyre njerëzve një shpresë të rreme, duhet të ndalojë, sepse ky është një abuzim i qartë i pozicionit të tyre të cenueshëm.”
“Ata i kanë humbur shumë para”
Skema funksionon duke u përhapur me fjalë. Ata që arritën të vendosen në Serbi përmes së njëjtës skemë kontaktojnë miqtë dhe të afërmit në Burundi dhe i inkurajojnë ata të bëjnë të njëjtën gjë, ndoshta duke mos ditur se ata janë palë në mashtrim.
Paratë dërgohen paraprakisht përmes Western Union në llogarinë e viktimës së parë, duke i mbajtur të ardhurit e rinj në distancë nga ata që drejtojnë skemën, në rast se diçka shkon keq në aeroport.
Në rastin e vëllezërve dhe motrave të Fabrice, ish-kolegia e nënës së tyre, A.N., u tha atyre të dërgonin para për një hotel, më pas për një biletë kthimi dhe më vonë për shërbimet e “njerëzve me ndikim” që do të siguronin që ata të kalonin kufirin.
Një tjetër vëlla, i cili jeton në Kanada, i dërgoi A.N. mbi 3,000 euro; ajo dërgoi konfirmimin e një rezervimi hoteli, të parë nga BIRN. Ishte e paqartë nëse shuma ishte për të katër personat.
Me të mbërritur në Beograd, të katërt u morën mënjanë, iu konfiskuan telefonat dhe kaluan një natë në paraburgim përpara se të deportoheshin në Stamboll. Vetëm atëherë mësuan për heqjen e vizave dhe se ishin mashtruar.
Vëllai në Francë, i cili gjithashtu foli në kushte anonimiteti, tha për BIRN se ai më pas kërcënoi se do ta denonconte A.N. dhe përgjegjësit e skemës në polici nëse ajo nuk i kthente paratë.
“Pas një diskutimi të gjatë m’u kthyen të gjitha paratë”, tha ai për BIRN në një email, duke bashkangjitur dokumente bankare si dëshmi të pagesave nga dhe në llogarinë e tij.
Raportet e brendshme të OJQ-ve sugjerojnë se A.N. nuk ishte në dijeni se po mashtronte familjen e ish-koleges së saj, pasi kishte hyrë në Serbi përmes së njëjtës skemë në prill të vitit 2021, pasi u kontaktua nga një grua e vendosur aktualisht në qendrën e azilit në Krnjaca në periferi të kryeqytetit serb, Beograd.
Në një email drejtuar një OJQ-je për të drejtat e njeriut, parë nga BIRN, një grua me inicialet K.O. përshkroi se si familja e saj pësoi një fat të ngjashëm.
“Familja ime u kthye në Burundi më 3 janar 2022. Ata janë të gjithë të sigurt tani, por kanë humbur shumë. Motra ime dhe familja e saj shpenzuan më shumë se 11 mijë euro për të ardhur në Serbi. Fatkeqësisht, kanë humbur gjithë ato para dhe tani duhet të fillojnë nga e para”, shkroi K.O.
“Këta burundianë në Serbi duhet të ndalohen. Ata po vënë në rrezik jetën e bashkëkombësve të tyre burundianë. Burundianët përfundojnë çdo ditë në një qeli të ftohtë burgu në aeroportin e Beogradit. Ju lutemi na ndihmoni.”
Në Burundi, tha Fabrice, “qeveria po sulmon këdo që nuk mendon në të njëjtën mënyrë. Këtu nuk ka prosperitet.”
“Kam dëgjuar se shumë të rinj filluan të shkojnë në Serbi.
Pretendime për dhunë nga ana e policisë
Burundi, një vend i Afrikës Lindore-Qendrore me rreth 12 milionë banorë, renditet gjerësisht si vendi më i varfër në botë me të ardhura kombëtare bruto për frymë, GNI, prej vetëm 270 dollarësh.
Ata që përpiqen të hyjnë në Serbi shohin një vend në kufijtë e Bashkimit Evropian dhe një shans për një të ardhme më të mirë. Shumë prej tyre kanë shitur gjithçka për të mbledhur para ose kanë marrë ndihmë financiare nga të afërmit në Perëndim.
Shifrat u rritën gjatë gjysmës së dytë të vitit 2021, sipas një raporti të Qendrës për të Drejtat e Njeriut në Beograd, BCHR. “Në fund të tetorit, gjatë nëntorit dhe dhjetorit, një numër i madh qytetarësh nga Burundit kanë kontaktuar ekipin tonë ligjor”, shkruan BCHR.
Shumë prej të intervistuarve nga ekipi ligjor i BCHR u ankuan për kushtet në të cilat u mbajtën nga policia me mbërritjen në aeroport. Disa thanë se policia përdori forcë.
E pyetur për një koment, ministria e jashtme serbe e drejtoi BIRN te policia serbe, e cila nuk u përgjigj.
Dëshmitë e para nga BIRN tregojnë dy shtetas nga Burundi që jetojnë në Serbi të përfshirë në mashtrim, të identifikuar për qëllimet e kësaj historie me inicialet e tyre O.N.M. dhe G.E.R. për shkak të statusit të tyre të refugjatit. Një tjetër është D.N., i cili nuk iu përgjigj kërkesave për koment.
Në një email drejtuar një avokati të të drejtave të njeriut, i parë nga BIRN, G.E.R. pyet nëse ai mund të ketë probleme për shkak të sasisë së parave që kalon në llogarinë e tij bankare, duke pretenduar se ai i ndihmon burundianët të tërheqin para nga të afërmit nëpërmjet Ëestern Union sepse ata nuk kanë dokumente identiteti.
“A ka ndonjë problem sepse këto ditë po marr shumë para nga Western Union?” pyet ai.
BIRN gjithashtu pati qasje në një ankesë të paraqitur në policinë serbe nga një burundian që akuzonte G.E.R. dhe O.N.M. se i kanë kërkuar 600 euro në korrik 2021 për të ndihmuar gruan e tij të hyjë në Serbi për trajtim mjekësor. Muaj më vonë, me gruan që nuk kishte hyrë ende në Serbi, të dy burrat filluan t’i bllokonin telefonatat dhe nuk ia kthyen paratë.
O.N.M. Fillimisht mohoi të kishte dijeni për skemën, për të thënë më vonë se ishte në dijeni të saj, por se dikush tjetër po e fuste në kurth si organizator.
G.E.R mohoi përfshirjen në mashtrim, duke thënë se ishte në dijeni të tij, por nuk dëshironte të diskutonte për ata që dyshohet se ishin përfshirë.
Ambasadorja e Burundit në Romë, e cila është gjithashtu përgjegjëse për Serbinë, Esperance Ndayizeye, tha se nuk ishte në dijeni të skemës, duke i thënë BIRN: “Nuk kam informacione në lidhje me të.”
Azilkërkuesit legjitimë rrezikojnë të humbasin statusin
Duke turbulluar më tej ujërat, disa prej tyre akuzuan një shtetas nga Burundi që jeton në Serbi – Pascal Hakizimana – se po përpiqej të sabotonte kërkesat për azil të refugjatëve burundianë për shkak të lidhjeve të tij të dyshuara me qeverinë në Gitega.
Hakizimana mbërriti në Serbi në vitin 2011 me një bursë të qeverisë burundiane, u diplomua për mjekësi në Universitetin e Beogradit dhe aktualisht ka fituar bursë nga qeveria serbe për studime doktorature.
Në një email dërguar në janar disa OJQ-ve, D.N. akuzoi Hakizimanën se po përpiqej të sabotonte kërkesën e tij për azil, ato të vëllezërve dhe motrave të tij dhe “të gjithë burundianëve të tjerë që erdhën për të kërkuar strehim në Republikën e Serbisë dhe ata që tashmë kanë statusin e refugjatit”.
Hakizimana ishte përkthyes për një delegacion burundian që vizitoi Serbinë në vitin 2019 dhe për agjencinë e OKB-së për refugjatët në disa raste azili, por u pushua nga puna në gusht 2021 me kërkesë të disa ekspertëve të të drejtave të njeriut të cilët u ankuan për punën e tij të përkthimit dhe pretenduan se ai po mashtronte refugjatët, duke i kërcënuar dhe sabotuar aplikimet e tyre.
“Unë dhe kolegët e mi kërkuam. pas disa pretendimeve nga klienti ynë, që ai të hiqej nga lista e përkthyesve”, tha për BIRN Kovaceviç, avokati i të drejtave të njeriut.
Në përgjigje, Hakizimana mohoi të kishte ndonjë lidhje me qeverinë e Burundit ose partinë në pushtet, ose të përpiqej të sabotonte kërkesën e dikujt për azil. Ai tha se nuk e kishte idenë pse u pushua nga puna si përkthyes dhe se nuk “ka asnjë fuqi” për të minuar kërkesën e dikujt për azil.
Ai akuzoi G.E.R., O.N.M., dhe D.N. se po përpiqeshin të zhvendosnin fajin për skemën mashtruese.
“Ka shumë njerëz në Krnjaca (qendra e pritjes së azilit) që kanë dhënë para për të ardhur këtu”, tha Hakizimana për BIRN.
“Madje u kanë premtuar se do të shkojnë përmes Serbisë në Belgjikë, Francë, apo Britaninë e Madhe dhe Norvegji. Nëse personi vendos të qëndrojë në Serbi, gjoja do të marrë 800 euro në muaj, ose një apartament falas. Shumë prej tyre u tronditën kur erdhën në Krnjaca dhe panë se çfarë po ndodhte.”
OJQ-të që punojnë me refugjatët dhe emigrantët thonë se skema vë në rrezik të drejtat e azilkërkuesve legjitimë nga Burundi, duke u bërë thirrje autoriteteve serbe të marrin një qasje të ashpër ndaj të gjithë aplikimeve të burundianëve si të pabaza.
“Kjo po vë në rrezik procedurën e rregullt të azilit, duke krijuar më shumë probleme për të gjithë dhe duke rrezikuar shanset e njerëzve që meritojnë të fitojnë azilin, bazuar në problemet që kanë pasur individualisht në Burundi”, tha Kovaceviç.
