Skenat e tmerrshme pas tërheqjes së Rusisë nga Bucha, ku Ukraina akuzon trupat ruse për torturim dhe masakrim të civilëve, kanë intensifikuar presionin ndaj Perëndimit për të ofruar më shumë armë për Ukrainën dhe që Evropa të ndalojë importet e energjisë ruse. Por përtej çështjes legjitime të gatishmërisë së Evropës për të paguar një çmim kaq të lartë në emër të Ukrainës, qëndron realiteti i zymtë se sanksionet nuk janë një zgjidhje magjike për një problem të komplikuar.
Thirrjet për sanksione filluan shumë përpara pushtimit. Kur Rusia po grumbullonte trupa pranë kufirit të Ukrainës, qeveria ukrainase – dhe disa ligjvënës amerikanë – u kërkuan Shteteve të Bashkuara dhe Evropës të vendosnin sanksione parandaluese dhe t’i ofronin Ukrainës garanci më të forta sigurie. Por liderët perëndimorë kundërshtuan, duke argumentuar se sanksionet do të pengonin aftësinë e tyre për të arritur një zgjidhje diplomatike.
Natyrisht, në gjeopolitikë, si në jetë, kuptimi i një situatë vetëm pasi ai/ajo ka ndodhur është 20/20: tani e dimë se ato përpjekje diplomatike ishin të kota. Ajo që nuk dimë është nëse sanksionet parandaluese do ta kishin motivuar presidentin rus Vladimir Putin të rimendonte planet e tij, veçanërisht duke pasur parasysh se sanksionet parandaluese me shumë mundësi nuk do të ishin aq të rënda sa paketa e masave të vendosura pasi Kremlini filloi pushtimin.
Kjo paketë, në fund të fundit, është veprimi ndëshkues më gjithëpërfshirës dhe më i koordinuar i ndërmarrë kundër një fuqie të madhe që nga Lufta e Dytë Botërore. Duke kapërcyer rezervat fillestare, Bashkimi Evropian iu bashkua SHBA-së në shkëputjen e bankave ruse nga arteriet e financave globale brenda pak ditësh. Perëndimi ngriu gjithashtu një pjesë të madhe të rezervave valutore të bankës qendrore ruse – një hap i paprecedentë që me siguri shkaktoi një alarm të kuq në Kinë, me 3.25 trilion dollarë rezerva zyrtare.
Në fillim, sanksionet dukej se kishin efektin e synuar. Brenda një jave, rubla kishte rënë me një të tretën kundrejt dollarit amerikan. Rënia e çmimeve të aksioneve i detyroi autoritetet të pezullonin tregtimin në bursën e Moskës për gati një muaj. PBB-ja e Rusisë pritet të tkurret me 10-15% këtë vit.
Por, edhe pse morsa e sanksioneve vazhdon të shtrëngohet, tregjet ruse duket se po stabilizohen. Falë ndërhyrjes së fuqishme nga autoritetet, rubla tani po tregtohet afër niveleve të paraluftës dhe bursa ka rikuperuar disa humbje. Me dhunën që nuk tregon asnjë shenjë zbutjeje, qeveritë perëndimore duhet të jenë të qarta se çfarë mund të arrijnë dhe çfarë nuk mund të arrijnë sanksionet – dhe sa sakrifica është e pranueshme.
Sanksionet, të përdorura për herë të parë në luftërat e Peloponezit, kanë qenë një instrument i politikës së jashtme për rreth 2500 vjet. Ndërsa sofistikimi dhe kompleksiteti i tyre është rritur me kalimin e kohës, mekanizmi bazë ka mbetur i njëjtë: të shkaktojë mjaftueshëm dhimbje ekonomike saqë ta detyrojë objektivin të ndryshojë sjelljen e tij/saj.
Por analiza më gjithëpërfshirëse e përdorimit të sanksioneve, e kryer nga studiuesit në Universitetin Drexel, zbuloi se qëllimet e sanksioneve ishin përmbushur plotësisht vetëm në 35% të rasteve. Aty ku sanksionet kanë pasur ndikim, si në Afrikën e Jugut gjatë aparteidit, ato janë kombinuar me masa të tjera për të çuar përpara një objektiv specifik të politikës së jashtme.
Për më tepër, edhe sanksionet e synuara mirë dhe ngrirja e aseteve kanë efikasitet të kufizuar kundër autokracive. Nga Koreja e Veriut në Iran, regjimet diktatoriale mbrojnë veten dhe miqtë e tyre nga dhimbja ekonomike përmes skemave të ndërlikuara për t’iu shmangur sanksioneve. Regjimi i Putinit – duke përfshirë miqtë e tij – ka rezultuar i aftë për të garantuar që sanksionet të mos i prekin ata.
Në vend të kësaj, janë rusët e zakonshëm ata që do të paguajnë çmimin për sanksionet e sotme. Dhe, ndryshe nga shpresat e disave në Perëndim, kjo nuk ka gjasa që kjo të çojë në rënien e Putinit nga pushteti. Diktatorët nuk janë veçanërisht të prekshëm ndaj ndryshimeve në opinionin publik. Dhe një revolucion nuk duket në horizont, jo më pak për shkak të shtypjes në rritje të Kremlinit dhe makinës së fuqishme propagandistike.
Duke “anuluar” kulturën ruse dhe duke shkaktuar sulme “të paprovokuara” mbi ekonominë e vendit, thotë narrativa e Kremlinit, Perëndimi po përpiqet të shkatërrojë Rusinë – ashtu siç e kishte paralajmëruar Putin prej kohësh. Kushdo në Rusi që kundërshton “operacionin special ushtarak” në Ukrainë është një “tradhtar” ose “mushkonjë”, i gatshëm të “shes nënën e vet”.
Pa asnjë media të pavarur për të hedhur poshtë këto narrativa, rusët duket se janë kryesisht të bindur. Një sondazh i fundit nga Levada Center tregon se 83% e rusëve i miratojnë veprimet e Putinit në Ukrainë, krahasuar me 69% në janar – një statistikë e rëndësishme, pavarësisht realiteteve komplekse në Rusi.
Ndërsa regjimi i Putinit u izolua nga dhimbja e sanksioneve, Evropa po përballet me kosto të larta. Në botën e sotme të ndërvarur ekonomikisht, sanksionet shpesh nënkuptojnë kosto të mëdha për të dyja palët. Megjithëse ekonomitë perëndimore nuk janë veçanërisht të varura nga Rusia në përgjithësi, Evropa mbështetet tek ajo për një pjesë të madhe të energjisë së saj. Pra, ndërsa Kongresi Amerikan voton për të ndaluar të gjitha importet e energjisë ruse, liderët e BE-së kanë synuar vetëm qymyrin rus, jo naftën apo gazin.
Një ndalim gjithëpërfshirës i importeve ruse të energjisë në Evropë do të rriste padyshim presionin mbi Kremlinin. Por një vendim i tillë duhet trajtuar me kujdes. Siç paralajmëroi së fundmi kancelari gjerman Olaf Scholz, kostot ekonomike dhe sociale të një embargoje të papritur do të ishin masive. Do të duhet kohë për ta shkëputur Evropën nga gazi natyror rus duke ruajtur gjithashtu stabilitetin social dhe ekonomik evropian.
Po aq e rëndësishme, sanksionet janë një pjesë integrale e një strategjie më të gjerë negociuese. Sapo Perëndimi të ketë lëshuar të gjitha armët e tij më të mëdha ekonomike, nuk do të mbetet më asnjë mekanizëm tjetër. Duhet të ketë hapësirë për të përshkallëzuar një përgjigje ndaj veprimeve të Putinit, veçanërisht ndaj përdorimit të armëve bërthamore kimike ose taktike.
Arsenali i Perëndimit në Ukrainë është qartësisht i kufizuar. Sanksionet janë një armë e rëndësishme dhe e fuqishme, dhe ato po bëjnë presion mbi Kremlinin. Por duke pasur parasysh kufizimet e tyre – dhe kostot me të cilat duhet të përballet si Perëndimi ashtu edhe rusët e zakonshëm – ato duhet të përdoren me maturi. Përndryshe, Putin, i cili duket se beson në propagandën e tij paranojake dhe mbikëqyr arsenalin më të madh bërthamor në botë, mund të arrijë në përfundimin se nuk ka asgjë për të humbur.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. How to Sanction a Nuclear Foe