Nga Protokollet e të urtëve të Sionit deri te pretendimet absurde të presidentit rus Vladimir Putin se Ukraina drejtohet nga nazistë që po kryejnë gjenocid kundër rusishtfolësve të vendit, Kremlini ka qenë prej kohësh një ekspert në artin e errët të dezinformimit.
Një falsifikim i botuar në Rusi në fillim të shekullit të njëzetë, Protokollet gjoja ekspozuan një komplot hebre për të arritur dominimin botëror. Kjo ishte gënjeshtra më e madhe që është thënë ndonjëherë dhe u bë një shtyllë e antisemitizmit virulent që çoi përfundimisht në shfarosjen e shumicës së hebrenjve evropianë nga Rajhu i Tretë i Hitlerit.
Sa i përket gënjeshtrës së madhe të Putinit, ajo nuk ka mashtruar pothuajse askënd jashtë Rusisë, por mund të ketë nxitur disa nga mizoritë që ushtarët rusë të stërvitur dhe të keqinformuar kanë kryer në Bucha dhe gjetkë. Dezinformimi dhe gënjeshtra mund të vrasin. Ato gjithashtu mund ta kthejnë një vend në anën e gabuar të historisë.
Demokracitë perëndimore patën një thirrje zgjimi në vitin 2016, kur Rusia ndërhyri në zgjedhjet presidenciale të SHBA-së në emër të Donald Trump dhe në referendumin e Brexit të Mbretërisë së Bashkuar në mbështetje të largimit të vendit nga BE-ja. Këto dy goditje alarmuan demokracitë e botës për faktin se shtetet autoritare po shpalosin një lloj të ri lufte informacioni kundër tyre. Objektivi është të destabilizojë, përçajë dhe dobësojë shoqëritë, politikat dhe institucionet demokratike – duke filluar nga Bashkimi Evropian.
Deri vonë, ne në Francë nuk e kishim marrë në konsideratë kërcënimin e ndërhyrjes së huaj në politikën tonë. Por kjo ndryshoi me zgjedhjet presidenciale të 2017-ës, kur emailet e vjedhura nga fushata e Emmanuel Macron u publikuan në internet vetëm disa ditë përpara se votuesit të votonin. Të përziera me emaile të vërteta ishin ato të rreme të krijuara për të sugjeruar, në mënyrë të rreme, se Macron kishte llogari bankare offshore. Në vitin 2019, sulme të ngjashme filluan kundër kancelares gjermane Angela Merkel dhe qindra politikanëve të tjerë gjermanë.
Në kohën kur u mbajtën zgjedhjet e Parlamentit Evropian 2019, përpjekjet ruse për ndërhyrje ishin bërë një përfundim i paramenduar dhe Komisioni Evropian u përgjigj duke përcaktuar një Plan Veprimi kundër Dezinformimit dhe masa shtesë për të mbrojtur procesin zgjedhor. Megjithatë, demokracitë mbeten dyfish të pa favorizuara përballë ndërhyrjes zgjedhore, manipulimit dhe luftës së informacionit.
Si fillim, demokracitë nuk mund të përgjigjen me kundër-propagandën e tyre, që të mos humbasin besueshmërinë në sytë e një publiku tashmë mosbesues. Si të tilla, ato janë të kufizuara në kontrollin e fakteve, i cili ka vetëm efekte të kufizuara. Për më tepër, demokracitë nuk mund të heqin dorë nga parimet thelbësore si liria e shprehjes, të cilën Deklarata Franceze e të Drejtave të Njeriut dhe Qytetarit të vitit 1789 e përshkruan si “një nga të drejtat më të çmuara”.
Sigurisht, kjo liri nuk është absolute. Njeriu nuk ka të drejtë të cenojë të drejtat e të tjerëve. Dhe, ndryshe nga Shtetet e Bashkuara, shumë vende evropiane kanë ligje kundër gjuhës së urrejtjes. Në Francë dhe gjetkë, për shembull, mohimi i Holokaustit është një vepër penale dhe demonstratat supremacistëve të bardhë do të ishin të pa konceptueshme.
Ndoshta për shkak të këtyre dallimeve, BE-ja ka bërë shumë më tepër se SHBA-ja për të rregulluar platformat digjitale, të cilat gjithnjë e më shumë pritet të shërbejnë si garantues të integritetit të informacionit. Sipas Aktit të Shërbimeve Digjitale të BE-së, i cili do të hyjë në fuqi në vitin 2023, platformat online do të duhet të plotësojnë kërkesa të reja transparence, të tilla si duke shpjeguar se si funksionojnë algoritmet e tyre dhe duke publikuar raporte vjetore mbi përmbajtjen e paligjshme (siç është gjuha e urrejtjes) që kanë hequr.
Platformat do të jenë gjithashtu të detyruara të informojnë organet e zbatimit të ligjit për informacione që mund të përbëjnë vepra penale ose tregojnë një kërcënim serioz për jetën ose sigurinë e njerëzve. Dhe kompanitë që nuk e respektojnë këtë, do të përballen me gjoba deri në 6% të të ardhurave të tyre vjetore globale.
Por teksti i ligjit nuk rregullon në të vërtetë “dezinformimin”, i cili është një term i krijuar nga sovjetikët në vitet 1920 për të përshkruar instrumentin e tyre të preferuar të propagandës dhe destabilizimit. Në vend të kësaj, BE-ja është e shqetësuar për “informacionet e verifikueshme të rreme ose mashtruese të krijuara, të paraqitura dhe të shpërndara për përfitime ekonomike ose për të mashtruar qëllimisht publikun”, ose më saktë: “përpjekje shtrënguese dhe mashtruese për të prishur formimin dhe shprehjen e lirë të vullnetit politik të individëve nga një aktor shtetëror i huaj ose agjentë të tij”.
Në praktikë, teksti i DSA-së e lë dezinformimin për t’u trajtuar përmes kodeve të sjelljes së vetë platformave online. Vitet e fundit kanë treguar se kjo qasje nuk është aspak e kënaqshme. Ligjvënësit duhet të jenë më kreativë dhe të drejtpërdrejtë. Megjithëse nuk duam të krijojmë asgjë të ngjashme me një “polici mendimi”, ne duhet t’i trajtojmë gënjeshtrat e mëdha për atë që janë: sulme të qëllimshme ndaj shoqërive tona.
Duke sinjalizuar një hap në drejtimin e duhur, Gjykata e Përgjithshme e BE-së hodhi poshtë kohët e fundit një apel nga RT pas pezullimit të licencës së transmetimit në Francë. Gjykata konstatoi se ekuilibri i interesave midis transmetuesit të kontrolluar nga Kremlini dhe BE-së binte qartësisht në favor të BE-së. Interesat e BE-së, vendosi ajo, “synojnë të mbrojnë Shtetet Anëtare kundër fushatave të dezinformimit dhe destabilizimit që do të kryheshin nga media nën kontrollin e lidershipit rus dhe që do të kërcënonin rendin publik dhe sigurinë e Unionit, në një kontekst të shoqëruar nga agresioni ushtarak kundër Ukrainës”.
Ky arsyetim nuk duhet të kufizohet në kontekstin e një pushtimi ushtarak. Sanksionet kundër kujtdo që përhap lajme të rreme duhet të hartohen mbi të njëjtën bazë. Tani që Këshilli i Tregtisë dhe Teknologjisë BE-SHBA ka rënë dakord të ndjekë masa të koordinuara kundër dezinformimit, ai ka një mundësi për të krijuar një përgjigje më efektive ndaj kërcënimit të luftës autoritare të informacionit.
Për të parafrazuar Clauseëitz-in, demokracitë e botës duhet të pranojnë se dezinformimi nuk është gjë tjetër veçse vazhdimi i luftës me mjete të tjera. Mbrojtja kundër kërcënimeve të tilla do të kërkojë jo vetëm mjete më të forta logjistike, por edhe mjete ligjore më të forta.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. Fighting Big Lies