Lufta e Rusisë në Ukrainë e ka detyruar Bashkimin Evropian të adresojë sfidat strategjike të kahershme. Detyra më imediate është t’i jepet fund varësisë së Evropës nga importet ruse të energjisë, dhe ky proces tani është duke u zhvilluar, me një embargo graduale të naftës që do të arrijë në 90% deri në fund të vitit.
Më gjerësisht, Evropa duhet të zhvillojë gjithashtu një politikë efektive sigurie dhe mbrojtjeje, si dhe aftësitë e nevojshme për ta zbatuar atë. Edhe pse kjo ambicie në vetvete nuk është e re, ka një shtysë të re për të. Lufta e Rusisë e bën të qartë se ne kemi nevojë për një ndryshim drejt grumbullimit më të madh të investimeve të mbrojtjes. Ky ishte përfundimi kryesor nga diskutimi i Këshillit Evropian për mbrojtjen këtë javë.
Problemet politike nuk janë të njëjta. Ndonjëherë, një sfidë duket aq e re dhe e paprecedentë sa nuk mund të trajtohet derisa të ketë një vlerësim të duhur të një peizazhi të ndryshuar. Dhe ndonjëherë, zgjidhjet dihen, por burimet për to mungojnë. Debati evropian për sigurinë dhe mbrojtjen hyn në një kategori të tretë: diagnoza dhe recetat janë të qarta, por ka pasur një deficit të vullnetit politik.
Ne e dimë prej vitesh – madje edhe dekada – se qeveritë evropiane kanë shpenzuar shumë pak për mbrojtjen dhe në një mënyrë shumë të fragmentuar. Rezultati është se na mungojnë aftësitë ushtarake për të garantuar sigurinë tonë ose për të shërbyer si një partner i aftë për NATO-n. Ne duhet të shpenzojmë më shumë dhe ne duhet t’i bëjmë së bashku më shumë nga këto shpenzime.
Gjatë viteve, shumë politikanë evropianë, institucione, ministri të mbrojtjes, grupe ekspertësh dhe të tjerë kanë nxjerrë raporte dhe propozime që bëjnë thirrje për më shumë shpenzime dhe shpenzime më të mira për mbrojtjen. Këto këshilla kanë reflektuar një konsensus të qartë dhe të vendosur midis ekspertëve për këtë çështje. Për më tepër, në vitin 2004, BE-ja krijoi Agjencinë Evropiane të Mbrojtjes (EDA) për të mbështetur shtetet anëtare me projekte të përbashkëta kërkimi, zhvillimi dhe prokurimi.
Por shumë vende i ulën shpenzimet e tyre të mbrojtjes pas krizës financiare të vitit 2008, duke reduktuar pjesën e buxheteve të tyre të dedikuar për investimet bashkëpunuese të sigurisë. Që nga ajo kohë, qeveritë shumë shpesh kanë mbështetur shpenzimet e përbashkëta, ndërkohë që kanë vazhduar të vënë në plan të parë prokurimin kombëtar (shpesh për arsye politike, të tilla si për të mbështetur industritë vendase dhe punësimin).
Rezultati neto ka qenë dramatik. Midis 2009 dhe 2018, shkurtimet e shteteve anëtare arritën në një nënshpenzim të përgjithshëm në fushën e mbrojtjes prej rreth 160 miliardë euro (171 miliardë dollarë). Më keq, shumë të tjerë në mbarë botën kanë ecur përpara. Në 20 vitet e fundit, shpenzimet e kombinuara të mbrojtjes të BE-së u rritën me vetëm 20%, krahasuar me 66% për Shtetet e Bashkuara, pothuajse 300% për Rusinë dhe 600% për Kinën. Akoma më alarmante, Evropa arriti një nivel të ri të ulët në vitin 2021, kur vetëm 8% e shpenzimeve të pajisjeve shkuan për investime bashkëpunuese – shumë larg nga 35% që vetë vendet anëtare të BE-së kanë vendosur si objektiv.
Ky nënshpenzim dhe kjo mungesë bashkëpunimi po i kushton vendeve të BE-së (dhe rrjedhimisht taksapaguesve) dhjetëra miliarda euro në vit, për shkak të shpenzimeve të tepërta dhe mungesës së efikasitetit. Por nuk duhet të jetë kështu. Ne kemi fuqinë të ndryshojmë kurs dhe tashmë e dimë rrugën. Strategic Compass (Busullës Strategjike), institucionet e BE-së dhe të 27 shtetet anëtare kanë hartuar një udhërrëfyes. Ne kemi mjete dhe korniza – duke filluar nga Bashkëpunimi i Përhershëm i Strukturuar dhe Fondi Evropian i Mbrojtjes – për të ndihmuar shtetet anëtare të ndjekin kërkimin, zhvillimin dhe investimet në një mënyrë më të koordinuar.
Por edhe pjesët e tjera duhet të përshtaten. Ne duhet të ofrojmë stimuj financiarë për prokurime të përbashkëta dhe të shkojmë drejt një programimi më strategjik. Gjithashtu duhet të forcojmë bazën industriale dhe teknologjike të mbrojtjes së BE-së duke mbështetur kërkimin dhe zhvillimin dhe duke shfrytëzuar potencialin e teknologjive të reja shkatërruese. Siç u thashë liderëve evropianë këtë javë kur ata miratuan këtë qasje, si Komisioni Evropian ashtu edhe EDA mund të ndihmojnë me koordinimin.
Po, është një klishe në politikën evropiane të thuash se na mungon vetëm vullneti politik për të përdorur mjetet që kemi në dispozicion. Por klishetë janë përgjithësisht të vërteta. Ne evropianët priremi të marrim vendime të vështira vetëm kur kemi provuar gjithçka tjetër dhe jemi duke u përballur me një krizë akute.
Këto kushte janë plotësuar qartë. Ne po shikojmë Rusinë të zhvillojë një luftë brutale kundër Ukrainës – një luftë që ka nxjerrë në pah dobësitë e vetë Evropës, duke zbuluar deficite aftësish dhe nevoja të reja (të tilla si për të rimbushur rezervat tona të varfëruara). Për më tepër, kjo krizë vjen pas kërcënimeve të tjera, si pranë nesh ashtu edhe më gjerë. Interesat evropiane po sfidohen në të gjitha fushat strategjike, duke përfshirë kibernetikën, fushën detare dhe atë hapësinore.
Ne duhet të zhvillojmë mjetet për të mbrojtur veten në një botë të rrezikshme. Kjo do të kërkojë jo vetëm më shumë shpenzime për mbrojtjen, por shpenzime më të mira për mbrojtjen. Për të garantuar sigurinë tonë kolektive, ne duhet të investojmë më shumë së bashku.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. Getting Serious About European Defense