I themeluar në qershor 2022, pas pushtimit rus të Ukrainës, Muzeu i Viktimave të Komunizmit në Uashington risjell kujtime të terrorit të regjimeve totalitare të frymëzuara nga sovjetikët, të cilat qindra miliona njerëz nga e gjithë bota i përjetuan gjatë shekullit të kaluar.
Drejtori i muzeut dhe Presidenti i Fondacionit Victims of Communism Memorial, Andrew Bremberg, tha për BIRN se pushtimi brutal i Ukrainës nga Rusia ishte një thirrje zgjimi për botën e lirë. “Veprimet çnjerëzore të Vladimir Putinit janë një kujtesë e përgjakshme se ndërsa Muri i Berlinit ra, trashëgimia e komunizmit dhe totalitarizmit vazhdon në Evropë”, tha ai.
“E kaluara komuniste dhe e KGB-së e Putinit informon drejtpërdrejt politikat e tij revanshiste dhe pse ai ka vërejtur se rënia e Bashkimit Sovjetik ishte “katastrofa më e madhe gjeopolitike e shekullit”, shtoi Bremberg.
Artefaktet në muze u morën kryesisht nëpërmjet donacioneve nga të mbijetuarit e regjimeve komuniste, qeveritë dhe muzetë e tjerë.
Disa të tjera u blenë. Një pakicë, të cilat nuk mund të gjenden ose që kanë humbur që nga ajo kohë, por janë thelbësore për të treguar historinë e viktimave dhe krimeve të komunizmit, janë rikrijuar, bazuar në imazhe dhe burime të tjera parësore.
Kostot e organizimit të muzeut arrijnë në rreth 40 milionë dollarë amerikanë.
Këtë verë, Fondacioni Victims of Communism Memorial ftoi Olena Zelenskën, gruan e presidentit të Ukrainës, e cila deklaroi: “E kaluara më e errët mund të përsëritet lehtësisht”, duke iu referuar pushtimit rus të vendit të saj.
“Në vende të caktuara, errësira nuk është zbehur kurrë. Ajo sapo kuptoi se si të përdorë armatime më të avancuara dhe si të përdorë rrjetet sociale. Prandaj, ne sot nuk po luftojmë vetëm për lirinë tonë. Ne po luftojmë gjithashtu që terrori i madh i Stalinit të mos përsëritet më askund në botën e qytetëruar”, tha ajo për Javën Kombëtare të Kombeve të Robëruara në Uashington më 19 korrik.
Muzeu në qendër të Uashingtonit mbulon një sipërfaqe prej rreth 3,300 metrash katrorë dhe është i ndarë kronologjikisht në disa seksione. Ekspozita nxjerr në pah efektet e pakthyeshme të ideologjisë komuniste, paralajmëron që historia të mos përsëritet dhe kujton krimet vdekjeprurëse që janë kryer.
Vizitori përshëndetet në hyrje me një dokumentar të shkurtër për fillimin e terrorit komunist në Rusi pas revolucionit bolshevik të tetorit 1917 të udhëhequr nga Vladimir Lenin.
Gulagët kujtohen nëpërmjet syve të artistëve
Më pas, vizitori zhytet në atmosferën e Bashkimit Sovjetik në vitet 1920 dhe 1930 dhe planet e Leninit dhe më pas të Stalinit, pasardhësi i tij, për të ndërkombëtarizuar revolucionin bolshevik në të gjithë Evropën, duke filluar nga Gjermania, Hungaria dhe Polonia.
Uria e projektuar qëllimisht e viteve 1930 në Ukrainë, Holomodor dhe dërgimi te gulagët sovjetikë i atyre që kundërshtonin regjimin riprodhohen përmes pikturave. Kryeveprat janë vepra e Nikolai Getman, një artist ukrainas që mbijetoi tetë vjet në një gulag.
Ashtu si shkrimtari rus Alexander Solzhenitsyn, Getman kap dramat njerëzore të gulagëve. I lindur në vitin 1917, ai shërbeu në Ushtrinë e Kuqe gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ai u arrestua dhe u dërgua në një gulag sepse guxoi të satirizonte Stalinin në një karikaturë të vogël në një letër cigareje.
Prej atij vizatimi ai u dënua me dhjetë vjet burg. Megjithatë, koha e kaluar në gulag e frymëzoi atë të krijonte një galeri prej 50 pikturash tematike pas lirimit të tij përfundimtar nga burgu.
Ekspozita përkujton gjithashtu ngjarje të rëndësishme në historinë tragjike të komunizmit pas Luftës së Dytë Botërore, si Pranvera e Pragës në 1968 dhe kryengritja në Hungari në 1956. Viktimat e regjimeve në Rumani, Shqipëri dhe vendet baltike nuk harrohen më një panel në të cilin shkruhet me shkronja të mëdha: “Na kujtoni”.
Deri në fund të viteve 1980, një e treta e popullsisë së botës jetonte nën komunizëm. Megjithatë, rezistenca brenda dhe jashtë përfundimisht çoi në përmbysjen e atyre regjimeve në Evropë, duke inkurajuar luftën për t’i dhënë fund komunizmit kudo, thotë Bremberg.
Viti 1989 ishte një pikë e rëndësishme për Evropën Lindore pasi Perandoria Sovjetike u shpërbë. Regjimi i Gjermanisë Lindore ra në tetor dhe Muri i Berlinit më 10 nëntor. Në Çekosllovaki, “Revolucioni i Kadifenjtë” atë nëntor solli një qeveri demokratike të kryesuar nga Vaclav Havel, shkrimtari disident i burgosur nga komunistët katër herë.
Polonia dhe Hungaria negociuan secila marrëveshje për ndarjen e pushtetit me qeverisësit e tyre komunistë në rrugën drejt lirisë, ndërsa Rumania rrëzoi diktatorin e saj brutal Nicolae Ceausescu në dhjetor 1989.
“Për disa vjet, Bullgaria dhe Shqipëria do të luftonin për të rrëzuar komunizmin. Më pas, liderët komunistë në ish-Jugosllavi do të rishfaqeshin si nacionalistë në Serbi, Kroaci dhe gjetkë. Ndërkohë, Bashkimi Sovjetik u shpërbë në Krishtlindje në 1991”, tha Bremberg për BIRN.
Reliket me gjak të Masakrës së Sheshit Tiananmen
Ndërsa Bashkimi Sovjetik u shpërbë dhe disa nga ish-republikat sovjetike u bënë shtete të pavarura në fillim të viteve 1990 – dhe shumë shtete të ish-Perdes së Hekurt tani janë shtete anëtare të Bashkimit Evropian, ekspozita tërheq vëmendjen te komunizmi në Kinë. Fokusi është te krimet që kanë ndodhur në emër të ideologjisë.
Në katin e parë, një sërë objektesh të ekspozuara, duke përfshirë këmisha me gjak, kujtojnë masakrën në sheshin Tiananmen të Pekinit më 4 korrik 1989, menjëherë pasi ish-lideri sovjetik Mikhail Gorbachev vizitoi qytetin.
“Shoqata kuroi galerinë tonë të përkohshme për Masakrën e Sheshit Tiananmen. Të gjitha artefaktet janë nga dëshmitarët e masakrës dhe familjet e tyre”, thotë Bremberg.
Numri i të vdekurve nga shtypja e dhunshme ndaj demonstruesve nuk dihet saktësisht, por shkon deri në 10,000 njerëz.
Sot, afërsisht një e pesta e popullsisë së botës, më shumë se 1.5 miliardë njerëz, ende jetojnë nën regjimet komuniste në Kinë, Korenë e Veriut, Vietnam, Laos dhe Kubë. Deri më sot, më shumë se 100 milionë njerëz të pafajshëm kanë vdekur nën regjimet komuniste.
Bremberg shton se që kur Evropa Lindore doli nga komunizmi, demokracia dhe dinjiteti njerëzor atje kanë lulëzuar.
“Megjithatë, siç e kemi parë me popullaritetin e Partisë Komuniste në Rusi dhe trashëgiminë e qëndrueshme të komunizmit në të gjithë Evropën, cikli nuk është ende i plotë”, paralajmëron ai.
“Tani na takon neve, botës së lirë, t’i çojmë gjurmët e mbetura të komunizmit, ideologjinë më vdekjeprurëse që njerëzimi ka parë ndonjëherë, në grumbullin e hirit të historisë”, përfundon ai.