Vetëm disa ditë përpara se Shtëpia e Bardhë të publikonte Strategjinë e re të Sigurisë Kombëtare të Shteteve të Bashkuara në tetor, administrata e presidentit Joe Biden njoftoi kufizime gjithëpërfshirëse të eksporteve që synonin të ndalonin Kinën të përparonte në aspektin teknologjik. “Bota po ndryshon”, vëren Strategjia e Sigurisë Kombëtare, dhe SHBA-ja po reagon dukshëm nga të gjithë, duke i shpallur luftë ekonomike Kinës, duke përdorur tregtinë si armën e saj kryesore.
Megjithatë, ky zhvillim mori mbulim të pakët të medias kryesore. Siç vëren Edëard Luce i Financial Times, “një superfuqi i shpalli luftë një fuqie të madhe dhe askush nuk e vuri re”. Kjo ndoshta nuk është befasuese, duke pasur parasysh paqëndrueshmërinë e ciklit të lajmeve dhe spektaklet konkurruese të pushimeve nga puna në Twitter dhe shkrirjes së kriptomonedhave. Por politika e re e SHBA-së ndaj Kinës do të jetë shumë më e rëndësishme se cilado prej këtyre historive.
Merrni parasysh sugjerimin e Këshilltarit të Sigurisë Kombëtare të SHBA-së, Jake Sullivan, në shtator, se nuk mjafton më që ekonomia më e madhe në botë thjesht të konkurrojë rivalët e saj ekonomikë përmes inovacionit teknologjik. Implikimi është se Amerika duhet të bëjë gjithçka që mundet për t’i frenuar ata rivalë dhe për t’u shkaktuar atyre sa më shumë dhimbje ekonomike që të jetë e mundur. Megjithatë, kjo pikëpamje sinjalizon qartë dobësi. Politikat që synojnë rritjen e konkurrencës ekonomike të Amerikës mund të kenë vetëm sukses të kufizuar.
Sigurisht, kufizimet e reja të eksportit po justifikohen në emër të sigurisë kombëtare, për të adresuar shkrirjen ushtarako-civil që praktikon Kina dhe rëndësinë në rritje të “mallrave me përdorim të dyfishtë” (teknologji që janë dizajnuar për qëllime tregtare, por kanë zbatime ushtarake). Siguria kombëtare është gjithmonë një arsyetim tërheqës, kjo është ndoshta arsyeja pse politikat e reja ekonomike të SHBA-së kundrejt Kinës kanë hasur në miratimin dypartiak. Megjithatë, strategjia është thellësisht problematike.
Fillimisht, ndërsa argumenti i sigurisë kombëtare është i lehtë për t’u bërë, ai është i vështirë për t’u verifikuar. Pikërisht argumente të tilla çuan në një luftë të gjatë dhe të kushtueshme në Irak, e cila vazhdoi edhe pasi arsyetimi i deklaruar i luftës – kërcënimi i supozuar i armëve irakiane të shkatërrimit në masë – ishte vërtetuar të ishte i pabazë. Ndërsa Kina sigurisht ka ndryshuar gjatë dhjetë viteve të fundit, ajo nuk është Rusia. Është e tepruar të vendosësh sanksione të rënda ekonomike tani nga frika se çfarë mund të bëjë Kina në Tajvan ose në Detin e Kinës Jugore. Akoma më keq, sanksionimi i Kinës tani mund të kthehet kundër, duke i nxitur liderët e saj të miratojnë një qëndrim më agresiv sesa do të kishin bërë ndryshe.
Së dyti, koncepti i mallrave me përdorim të dyfishtë është i gabuar, duke pasur parasysh se çdo mall ka potencial për përdorim civil dhe ushtarak. Ushtarët duhet të ushqehen dhe të vishen, kështu që ushqimi dhe veshja duhet të kufizohen gjithashtu si mallra me përdorim të dyfishtë? Teknologjia e zhvilluar për përdorim komercial shpesh përdoret për qëllime ushtarake dhe ushtria ka qenë gjithmonë një nga klientët kryesorë për teknologjitë moderne. Është për të ardhur keq që lufta ka nxitur kaq shumë progres teknologjik. Por nëse siguria kombëtare është me të vërtetë shqetësimi, SHBA-ja duhet të ndalojë të gjithë tregtinë me vendet jomiqësore, jo vetëm tregtinë e produkteve të avancuara teknologjikisht. SHBA-ja tashmë mund të jetë duke lëvizur në atë drejtim me idenë e “afrimit të miqve”. Por historia tregon se miqtë tanë sot mund të mos jenë miqtë tanë nesër.
Në fakt, lëvizjet e Amerikës kundër Kinës kanë të bëjnë më pak me sigurinë kombëtare dhe më shumë me dominimin ekonomik. Nëse vazhdon (një “nëse” e madhe), përparimi mbresëlënës që ka bërë Kina gjatë tre dekadave të fundit mund ta bëjë atë me të vërtetë ekonominë më të rëndësishme në botë. Por është e gabuar të supozohet se mirëqenia globale është një lojë me shumë zero dhe se ngjitja e Kinës nënkupton rënien e Amerikës.
Për më tepër, mbetet për t’u parë se sa efikase do të jenë sanksionet e reja, duke qenë se SHBA-ja i vendosi ato në mënyrë të njëanshme pa u konsultuar me aleatët e saj. Kufizimet e eksportit, në veçanti, kërkojnë një koordinim të ngushtë dhe tashmë ka arsye për të dyshuar se disa vende do të veprojnë në përputhje me politikën e SHBA-së. Vizita e fundit në Kinë nga kancelari gjerman Olaf Scholz dhe një delegacion i nivelit të lartë gjerman biznesi ndodhi vetëm disa ditë pasi Gjermania miratoi një marrëveshje të diskutueshme për të lejuar gjigantin kinez të transportit COSCO të blejë 25% të aksioneve në Portin e Hamburgut.
Në mënyrë të ngjashme, që nga njoftimi fillestar i administratës Trump për kufizimet e eksportit që synojnë ZTE-në dhe më pas Huawei-n, autoritetet amerikane kanë luftuar për të minimizuar ndikimin negativ të kufizimeve të tilla në kompanitë amerikane dhe për të eliminuar kanalet që lejojnë pjesëmarrësit në zinxhirët globalë të vlerës të shmangin sanksionet.
Më e rëndësishmja, edhe nëse kufizimet e eksportit rezultojnë efikase, ato nuk do ta ndalojnë Kinën të zhvillojë teknologjitë e prodhimit vendas. Në rastin “më të mirë”, sanksionet e reja do t’i jepnin SHBA-së disa vite shtesë dominimi ekonomik, me koston e një marrëdhënieje ekonomike paqësore që i ka shërbyer mirë të dy vendeve për tre dekada.
Ndërprerjet në zinxhirët kompleksë të vlerës globale do të rrisin çmimet për konsumatorët dhe do të pengojnë progresin teknologjik. Bashkëpunimi për çështje vendimtare si ndryshimet klimatike do të vuajë. Dhe punëtorët në SHBA ende nuk do të shohin kthimin e industrive prodhuese të zhdukura prej kohësh. Përfituesit më të mëdhenj do të jenë konsulentët dhe avokatët që paguhen për të ndihmuar kompanitë të kuptojnë se si të përballen me rregulloret e ndërlikuara dhe kërkesat e reja të licencimit.
Ekonomia amerikane dhe shumë ekonomi të tjera të përparuara duket se kanë harruar se sa përfituan nga hapja e Kinës gjatë tre dekadave të fundit. Sigurisht, procesi nuk ishte i përsosur: kompanitë e huaja nuk fituan aksesin në treg që kishin shpresuar në Kinë, dhe punëtorët amerikanë dhe rajonet e prekura drejtpërdrejt nga konkurrenca e importeve nga Kina paguan një çmim të rëndë. Qeveritë nuk ndoqën kurrë politika të mjaftueshme plotësuese për të kompensuar ata që janë prekur negativisht nga hyrja e Kinës në sistemin botëror të tregtisë. Por “mbytja” e ekonomisë së Kinës duke u përpjekur të ndalohet zhvillimi i saj teknologjik dhe ekonomik nuk është zgjidhje për këto probleme.
Shpresohet që toni më pajtues nga presidenti amerikan Joe Biden dhe presidenti kinez Xi Jinping në samitin e G20 këtë muaj do të jetë i frytshëm. SHBA-ja dhe Kina kanë arritur të bashkëjetojnë në mënyrë paqësore dhe të përparojnë në të kaluarën, pavarësisht dallimeve të mëdha në kultura dhe regjime politike. Në rastin më të mirë, një luftë ekonomike do t’i jepte SHBA-së një fitore Pirrike. Në rastin më të keq, mund të fillojë një luftë e re e ftohtë dhe të na sjellë një hap më afër një konfrontimi ushtarak. Sidoqoftë, kjo nuk është në interesin e askujt.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate America Should Rethink Its Economic War on China