Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Bullgaria, Kroacia, Greqia, Moldavia, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Rumania ishin ndër nënshkruesit ndërkombëtarë të një deklarate politike për rivendosjen e drejtësisë për Ukrainën të martën, e cila i kërkon Rusisë “të ndërpresë menjëherë luftën e saj të agresionit”.
Deklarata, e nënshkruar në konferencën ndërkombëtare të Rivendosjes së Drejtësisë për Ukrainën në Hagë, gjithashtu i bën thirrje Rusisë të zbatojë urdhrin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë nga marsi 2022, i cili kërkonte ndalimin e pushtimit.
Nënshkruesit e deklaratës thanë se janë “të përkushtuar për të rritur veprimet kolektive për të garantuar llogaridhënie për të gjitha shkeljet e ligjit ndërkombëtar të kryera në ose kundër Ukrainës, duke përfshirë shkeljet e ligjit të të drejtave të njeriut dhe ligjit ndërkombëtar humanitar, të cilat mund të përbëjnë krime ndërkombëtare”.
Ata mirëpritën hetimet dhe ndjekjet penale të autoriteteve ukrainase të autorëve të dyshuar të krimeve ndërkombëtare të kryera gjatë luftës së vazhdueshme dhe thanë se të gjitha shtetet e përfshira në konferencë duhet të ndihmojnë prokurorin në Gjykatën Ndërkombëtare Penale duke ofruar ekspertizë mjeko-ligjore për të ndihmuar me hetimet në Ukrainë.
Ata ritheksuan gjithashtu angazhimin e tyre për të punuar drejt krijimit të “një tribunali të posaçëm për hetimin dhe ndjekjen penale të krimit të agresionit kundër Ukrainës, që do të kontribuonte në llogaridhënien e niveleve më të larta të lidershipit ushtarak dhe politik”.
Serbia, miku më i ngushtë politik i Rusisë në Ballkan, nuk e nënshkroi deklaratën. Serbia gjithashtu ka refuzuar në mënyrë të përsëritur t’i bashkohet sanksioneve të BE-së ndaj Moskës, pavarësisht se është kandidate për anëtarësim në bllok. Kosova gjithashtu nuk e nënshkroi deklaratën.
Në konferencën e së martës, u njoftua se ukrainasit tani mund të fillojnë të paraqesin pretendime për kompensim kundër Rusisë në Regjistrin e Dëmeve për Ukrainën, një mekanizëm ndërkombëtar i sapokrijuar i drejtësisë tranzicionale.
Ministrja e Jashtme holandeze Hanke Bruins Slot tha se Regjistri “është hapi i parë drejt një mekanizmi të plotë kompensimi, i cili do të ketë fuqinë të mohojë ose të plotësojë pretendime të regjistruara”.
“Holanda është e gatshme ta presë këtë mekanizëm kompensimi në kushte të caktuara”, shtoi ajo.
Regjistri bazohet në një rezolutë të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së nga nëntori 2022. Serbia abstenoi gjatë votimit për rezolutën.
Ai synon të funksionojë si një regjistër i kërkesave të pranueshme për kompensim për dëmet, humbjet dhe lëndimet e shkaktuara nga forcat ruse në Ukrainë nga 24 shkurti 2022, kur filloi pushtimi në shkallë të plotë.
Njerëzit mund të paraqesin pretendime nëpërmjet aplikacionit celular ukrainas Diia dhe portalit të tij përkatës në internet të krijuar për ofrimin e shërbimeve shtetërore në Ukrainë.
Regjistri i Dëmeve për Ukrainën është një nga një seri përpjekjesh ndërkombëtare për drejtësinë që janë nisur që nga fillimi i pushtimit në shkallë të plotë.
Menjëherë pasi filloi pushtimi në shkallë të gjerë, Gjykata Penale Ndërkombëtare njoftoi fillimin e një hetimi, ndërsa përfaqësues të vendeve të ndryshme evropiane dhe organizatave ndërkombëtare udhëtuan gjithashtu në Ukrainë për të mbledhur prova për krimet e kryera.
Në mars 2022, Lituania, Polonia dhe Ukraina krijuan Ekipin e Përbashkët të Hetimit, një partneritet ndërkombëtar hetimor për të hetuar krimet në Ukrainë, i mbështetur nga organi i drejtësisë i BE-së, Eurojust.
Gjykata Ndërkombëtare Penale në Hagë iu bashkua ekipit të përbashkët hetimor në prill 2022, më pas Estonia, Letonia dhe Sllovakia në maj dhe Rumania në tetor.
Në mars të vitit 2023, dhoma paragjyqësore e Gjykatës Ndërkombëtare Penale lëshoi urdhra arresti për presidentin Vladimir Putin dhe Komisioneren e tij për të Drejtat e Fëmijëve Maria Alekseyevna Lvova-Belova për krimin e dyshuar të luftës të dëbimit të paligjshëm të fëmijëve nga zonat e pushtuara të Ukrainës në Rusi.
Muajin e kaluar, dhoma paragjyqësore e GJNP-së lëshoi gjithashtu urdhra arresti për gjeneral-lejtnantin e Ushtrisë Ruse Sergei Kobylash dhe Viktor Sokolov, një admiral në Marinën Ruse. Ata akuzohen për krime lufte për drejtimin e sulmeve ndaj objekteve civile dhe për shkaktimin e dëmeve të tepruara të rastësishme ndaj civilëve ose dëmtimit të objekteve civile, si dhe për krimin kundër njerëzimit të akteve çnjerëzore.
Qendra Ndërkombëtare për Ndjekjen Penale të Krimit të Agresionit kundër Ukrainës, një organ ligjor që do të hetojë gjithashtu krimet e kryera gjatë pushtimit, u krijua në korrik 2023.