Një projektligj i dërguar në kuvend, përcakton që drejtorët e shkollave do të kenë të drejtë të emërojnë mësuesit e rinj “me konkurs” ndërsa nga ligji ekzistues eliminohet komisioni shumëpalësh që synonte të shmangte punësimet politike në sistemin arsimor.
Qeveria shqiptare ka dërguar një projektligj në parlament përmes të cilit thjeshtëzon procedurat e punësimit të mësuesve në arsimin parauniversitar, duke ia ngarkuar procesin e emërimit drejtorit të shkollës dhe duke shfuqizuar procedurat ekzistuese që kërkojnë konsultim për emërimet me një komision shumëpalësh të përbërë nga mësuesit, prindërit dhe pushteti vendor.
Projektligji “Për disa ndryshime në ligjin për sistemin arsimor parauniversitar” shfuqizon pjesën dërrmuese të nenit 60 të ligjit aktual, i cili është në fuqi nga viti 2012 dhe që synonte të hiqte arbitraritetin politik në emërimin dhe shkarkimin e mësuesve.
Ligji aktual, i miratuar më 2012 me mbështetjen e qeverisë së kohës dhe të opozitës socialiste që sot është në pushtet, thoshte që mësuesit emërohen me konkurs pas propozimit të kandidaturave nga një komision vlerësimi ku komisioni i vlerësimit përbëhej nga drejtoria arsimore, këshilli i prindërve dhe përfaqësues të këshillit të mësuesve. Drejtuesi i komisionit përcaktohej një nga mësuesit me përvojën më të gjatë të shkollës përkatëse.
Por propozimi i qeverisë në diskutim në parlament është që komisioni të hiqet si kriter ligjor dhe të zëvendësohet nga roli i drejtorit të shkollës. Relacioni shoqërues i vendimit nuk mbart shpjegime për arsyet se pse po bëhet ky ndryshim, por një ekspert me të cilin foli BIRN, e konsideroi ndryshimin si “hap prapa”.
Ministria e Arsimit dhe e Sportit është akuzuar më herët për emërimin jashtë kritereve ligjore të drejtorëve të shkollave në qytetin e Tiranës ndërsa disa nga drejtuesit e zgjedhur përmes konkurseve kanë përfunduar nën akuzë për shkelje të rënda ligjore.
Në vitin 2014, një raport vlerësimi i siguruar nga BIRN dënoi si ilegale një fushatë për zëvendësimin e drejtorëve në shkollat e Tiranës duke i detyruar ata të japin dorëheqjen.
Raporti i prodhuar nga Shoqata e Prindërve të Tiranës, një OJQ vendëse, thotë se Drejtoria Arsimore Rajonale (DAR), nisi një fushatë ‘intensive’ për të zëvendësuar drejtorët nëpër shkollat e Tiranës përgjatë muajve shkurt dhe mars, duke i detyruar ata të japin dorëheqjen nën kërcënime.
Shumica e drejtorëve të shkollave të intervistuar në raport, të cilët janë zgjedhur në mënyrë rastësore, raportuan se u detyruan nga DAR “të japin dorëheqjen, ndërsa disa raportuan se kanë shkëmbyer postin e drejtorit me një pozicion mësuesi”.
Sipas raportit, 60 për qind e ish-drejtorëve thanë se janë detyruar të japin dorëheqjen ndërsa 40 për qind thanë se janë pushuar nga puna pa bazë ligjore.
“Ligji nuk u respektua dhe [vendimi] qe i motivuar politikisht,” tha një drejtor shkolle para kërkuesve.
Raporti cilësonte edhe emërimin e drejtorëve të komanduar në atë kohë të kryer përmes proceseve ekstraligjore.
Të gjithë drejtorët e shkarkuar u zëvendësuan nga drejtorë të komanduar. Gjithsesi, raporti thotë se në 70 për qind të rasteve, drejtori i komanduar nuk erdhi nga e njëjta shkollë, siç sanksionohet nga vetë udhëzimet e Ministrisë së Arsimit.
Aktualisht drejtorët e shkollave të emëruar përmes procedurave të dyshimta ligjore, do të kenë fuqinë për të punësuar edhe mësuesit e rinj.
Politika e punësimeve në shkëmbim të mbështetjes politike është e zakonshme në Shqipëri, ndonëse formalisht është e paligjshme.
Gjatë vitit të fundit, Ministria e Arsimit dhe e Shkencës ka ndërmarrë një fushatë spastrimesh në rradhët e mësuesve duke deklaruar se dëshiron të shkarkojë mësuesit që shërbejnë aktualisht jashtë profilit arsimor përkatës.
Gjatë vitit të fundit, së paku dy drejtoresha të emëruara nga qeveria aktuale përmes konkurseve u shkarkuan për shkelje dhe njëra është në ndjekje penale. Mimoza Kuqi, një aktiviste socialiste para zgjedhjeve, doli fituese për postin e Drejtoreshës Rajonale të Tiranës në dhjetor 2013, por u shkarkua nga puna në qershor 2014. Luiza Tabaku, drejtoreshë në Lushnjë, u arrestua në nëntor 2014 për punësimin e dhjetëra mësuesve përkundrejt ryshfetit. Ajo është aktualisht në gjykim.