Agresioni dhe presioni nga politikanët e ka përkeqësuar lirinë e medias në Ballkan gjatë viteve të fundit në Maqedoni, Serbi e Greqi, raporton Freedom House. Për Shqipërinë dhe Kosovën, situata nuk ka ndryshuar sepse sakaq është shumë keq.
Foto nga: LSA / GENT SHKULLAKU
Raporti i organizatës amerikane e cila monitoron lirinë e shprehjes në të gjithë botën, Freedom House për vitin 2014 vuri theksin te rënia e mëtejshme e standardeve të lirisë në përgjithësi, rënie që vijon që prej vitit 2004. Vetëm një e treta e popullsisë së botës jeton në vende me media të klasifikuar si të lirë ndërsa dy të tretat jetojnë në vende pjesërisht të lira ose të palira.
Freedom House klasifikoi Shtetet e Bashkuara, dhe vendet e prekura nga Ebola në Afrikë si zonat që kanë shënuar përkeqësim gjatë vitit të kaluar.
Raporti përcakton një notë për secilin nga 199 vendet dhe territoret nga 0 deri në 100 në bazë të 23 pyetjeve metodologjike. Zero është nota më e mirë dhe 100 është nota më e keqe.
“Një numër vendesh në Ballkanin Perëndimor vijuan të shfaqin tendencë shqetësuese për dhunimin e lirisë së shprehjes gjatë vitit 2014. Në këtë zonë, media ka shumë probleme të përbashkëta të tilla si: përdorimi i shpifjes dhe fyerjes si bazë nga politikanët dhe njerëzit e biznesit për të shtypur raportimin kritikues; anësi ndaj qeverisë te televizionet publike; presionet redaksionale nga udhëheqësit politikë dhe pronarët privatë gjë që sjell vetëcenzurë; ngacmime, kërcënime dhe sulme mbi gazetarët dhe pronarët privatë të cilat mbeten të pandëshkuara si dhe struktura pronësie të dyshimta,” raporton Freedom House.
Maqedonia ka marrë dhjetë pikë shtesë në pesë vitet e fundit si pasojë e dhunës së qeverisë Gruevski ndaj gazetarëve. Raporti ngre veçanërisht shqetësimin për arrestimin dhe dënimin me katë vjet e gjysmë burg të gazetarit Tomislav Kezarovski për akuzën e nxjerrjes së sekretit hetimor përmes zbulimit të identitetit të një dëshmitari të mbrojtur në një rast vrasjeje. Maqedonia pati 58 pikë për vitin 2014, duke u renditur si vendi më i palirë në Ballkan.
Gjatë viteve të fundit në Maqedoni janë mbyllur shumë media kundërshtare me qeverinë e Gruevskit, e cila po konsiderohet gjithnjë e më shumë si një regjim.
Përkeqësim është shënuar edhe në Serbi si pasojë e veprimeve armiqësore ndaj medias nga ana e kryeministrit Aleksandar Vučić. Ky i fundit u përpoq të ndalonte raportimet mbi përmbytjet që goditën rajonin në maj 2014 si dhe ka akuzuar mediat kritike si Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Investigative si pjesëmarrëse në komplot kundër qeverisë së tij. Freedom House thekson se presioni i tij dyshohet se detyroi një televizion të ndërpresë transmetimin e një debati televiziv të rëndësishëm në vend. Serbia mori 40 pikë më 2014, katër pikë më pak se sa një vit më parë.
Kushtet në Malin e Zi raportohen gjithashtu të përkeqësuara që nga koha kur Milo Đukanović u rikthye në postin e kryeministrit më 2012. Mediat kryesore të vendit, Vjesti, Dan, dhe Monitor janë përballur me sulme ligjore si dhe me sulme fizike që kanë mbetur të pandëshkuara bashkë me retorikën armiqësore qeveritare. Maqedonia kishte 39 pikë në vlerësimin e Freedom House.
Shqipëria, Kosova, Kroacia dhe Rumania nuk shfaqën përmirësime apo përkeqësime gjatë vitit 2014, por Shqipëria dhe Kosova kanë sakaq vlerësim shumë negativ. Të dyja vendet shqipfolëse kanë notën 49. Për Shqipërinë, raporti thekson se pronësia në media është e fshehtë dhe nën emra të rremë, gjë që pengon zbatimin e barrierave ligjore kundër përqendrimit të medias në pak duar.
“Shumica e medias bazohet te mbështetja financiare e pronarëve dhe shumë pak reklamuesve të mëdhenj, gjë që ka bërë që media të vetëcenzurohet për t’iu përshtatur interesave të biznesit apo të politikës. Gazetarët, mediat dhe reklamuesit përballen me pasoja nëse bëjnë mbulim negativ mbi autoritetet, përfshirë inspektime taksash dhe humbje të biznesit të shtetit,” thotë raporti.
Të gjitha vendet e Ballkanit me përjashtim të Greqisë janë klasifikuar si pjesërisht të lira në indeksin e lirisë së medias. Italia konsiderohet gjithashtu pjesërisht e lirë, vendi i vetëm i BE-së me këtë status. Italia ia detyron këtë renditje të ulët sistemit të licencave të punës për gazetarët, licenca që lëshohen nga Urdhëri i Gazetarëve, një organizatë shtetërore që i ka rrënjët në kohën e regjimit fashist në vitet 1930.
Megjithëse Greqia është ende në statusin e vendit me media të lirë, ajo ka shënuar rënien më të thellë në botë vitet e fundit.
“Vlerësimi për Greqinë ra nga 46 në 51 për shkak të ndërhyrjes së mëtejshme partizane të qeverisë në media, siç vërehet përmes ndryshimeve kufizuese ligjore në tregun e transmetimeve televizive, krijimin e një monopoli për transmetimet dixhitale përmes një tenderi të dyshimtë dhe mbulimin e njëanshëm politik përgjatë zgjedhjeve. Greqia ka humbur 21 pikë që nga viti 2010 për shkak se problemet ekzistuese strukturore janë përkeqësuar nga kriza ekonomike dhe presionet politike shoqëruese,” thuhet në raport.
Bullgaria ka vlerësimin më të mirë në rajon për vitin 2014 por sërish liria e medias edhe këtu është në rënie.
