Kërcënimi ndaj lirisë së medias në Ballkanin Perëndimor meriton veprim të menjëhershëm, sugjeroi konferenca rajonale e 10-vjetorit të BIRN në Sarajevë.
Drejtorët e BIRN dhe ekspertët e medias theksuan mangësitë kryesore në lirinë e medias në rajon dhe ofruan rekomandimet e tyre mbi mënyrën si mund të përmirësohet situata në konferencën rajonale të Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative, e titulluar “Sfidat e Lirisë së Medias” të premten në Sarajevë.
“Nuk është vetëm liria e medias që ka pësuar regres në Ballkanin Perëndimor në vitet e fundit, por edhe demokracia. Çdo vit gjërat bëhen më keq, pak nga pak, gjë që kërkon veprim të menjëhershëm përpara se të jetë shumë vonë,” tha Florian Bieber nga Universiteti i Grazit.
Bieber prezantoi një listë rekomandimesh te qeveritë në rajon për të përmirësuar situatën e medias. Ato përfshijnë mbrojtje më të fortë ligjore për gazetarët dhe frenim të praktikës së ofrimit të kontratave afatshkurtrave, që i mbajnë nën kontroll njerëzit e medias.
Një moratorium u propozua gjithashtu në reklamimin shtetëror, në mënyrë që të reduktohet influenca shtetërore dhe ndërhyrja me politikat editoriale të medias.
Një tjetër rekomandim kyç ishte të krijoheshin rregulla të qarta për të përcaktuar pronësinë dhe financat e medias – për çështje transparence – dhe për të ndaluar monopolet.
Në lidhje me televizionet shtetërore, rregulla më të qarta për të siguruar financimin dhe funksionimin e tyre të pavarur u kërkuan për t’i mbajtur ato larg duarve që qeverive.
Duke folur për fjalët e urrejtjes dhe abuzimin e grupeve të margjinalizuara në media, u rekomandua trajnim mbi këtë çështje si dhe forcim i pushtetit të gjykatave për të ndjekur çështjen.
Rekomandimet janë një përpjekje e përbashkët nga më shumë se 30 profesionistë dhe ekspertë mediesh që u mblodhën në Sarajevë të enjten në një tryezë të rrumbullakët për lirinë rajonale të shprehjes për të diskutuar të drejtat e punës, financimin shtetëror të medias dhe transmetuesve publikë, tregun mediatik, transparencën e zotërimit të medias dhe përfaqësimin me grupeve të dobëta dhe të margjinalizuara.
Sugjerimet që do të prezantohen në Sarajevë do të bëhen pjesë e një pakete më të gjerë rekomandimesh nga shoqëria civile në Samitin e Ballkanit Perëndimor në Vjenë, që do të mbahet në gusht.
Samiti është një vazhdimësi e të ashtuquajturit “Proces i Berlinit” që u iniciua në gusht 2014 nga kancelarja gjermane Angela Merkel për të treguar zotim të mëtejshëm politik për zgjerimin e ardhshëm të Bashkimit Europian në Ballkanin Perëndimor.
Drejtorët vendorë të BIRN ranë dakord se liria e medias ishte në rënie në shtetet e tyre. Kjo mund të shihet prej shembujve të njollosjes, akteve të kërcënimit, fushatave kundër medias dhe gazetarë të pavarur, sulmeve fizike dhe kërcënimeve ndaj gazetarëve dhe si padive, thanë ata.
David Hudson, nga Komisioni Europian, tha në konferencë se Brukseli planifikon të ndryshojë metodologjinë e vlerësimit të lirisë së medias në raport-progreset vjetore në shtetet e Ballkanit Perëndimor.
“Metodologjia e re do të jetë më e saktë, do vlerësojë arritjet e qeverive në zona kyçe në një shkallë me pesë pikë. Do të ofrojë një krahasim objektiv nëse shteti është i përgatitur dhe në çfarë grade është gati për anëtarësi”.
Ai paralajmëroi se BE-ja nuk e ka durimin të pakufizuar për Ballkanin Perëndimor dhe se e gjitha varet nga forca e dëshirës që kanë qeveritë për të lëvizur përpara me procesin e anëtarësimit në BE.
Në konferencë u shfaq një video mesazh nga Komisioneri i BE për Zgjerim, Johannes Hahn, në të cilin ai përgëzoi BIRN në dekadën e vet të parë dhe tha se liria e medias në Ballkan mbetet e një shqetësimi të veçantë për Komisionin Europian – veçanërisht në çështje të ndërhyrjes së qeverisë dhe kërcënimeve ndaj medias publike të pavarur.
“Ne përballemi me sfida të rëndësishme që kanë nevojë të zgjidhen urgjentisht,” tha Hahn
“Përveç ndërhyrjes qeveritare më shumë përpjekje duhet të bëhen për të siguruar pavarësinë politike dhe financiare të transmetuesve të shërbimit publik, për të forcuar pavarësinë e agjencive rregulluese dhe për të përshpejtuar vetërregullimin funksional,” tha ai.
“Ka gjithashtu nevojë të trajtohet presioni ekonomik informal mbi median. Kjo përfshin transparencën e zotërimit të medias dhe parandalimin e përqendrimit të tepërt. E fundit por jo më pak e rëndësishmja, rolet transparente mbi prokurimet e reklamave qeveritare duhet të vendosen”.
Komisioneri i BE tha se ai do të vazhdonte t’i nxiste qeveritë në rajon për të bërë progres.
Konferenca rajonale e medias, e titulluar “Sfidat e Lirisë së Medias” po mbahet si pjesë e festimit të 10-vjetorit të BIRN.
“Kjo ditë është shumë emocionuese për ne. Dhjetë vjet më parë, një grup njerëzish në këtë qytet [Sarajevë] u takuan dhe vendosën të formojnë BIRN në besimin e përbashkët se ne duhet të ushqejmë gazetarinë e mirë dhe të ndryshojmë diçka,” tha drejtoresha e rrjetit rajonal të BIRN gjatë konferencës.
Dhjetë vite më pas atyre fillimeve modeste, rrjeti BIRN ka punësuar më shumë se 200 gazetarë dhe profesionistë të medias.
Organizata ka gjithashtu më tepër se 300 bashkëpunëtorë, përfshirë gazetarë, ekspertë dhe grupe të shoqërisë civile.
BIRN është i pranishëm në rajonin e Ballkanit, me organizata me bazë në Shqipëri, Bosnje dhe Hercegovinë, Kosovë, Maqedoni, Rumani dhe Serbi. BIRN ka korrespondentë në Malin e Zi, Kroaci, Bullgari, Greqi dhe me raste Moldavi.