Gjatë tri viteve të fundit, gjykatat serbe kanë paguar më shumë se 700,000 euro në formë kompensimesh ndaj njerëzve të drejtat e të cilëve janë gjykuar se janë shkelur nga autoritetet e epokës komuniste.
Ministria Serbe e Drejtësisë tha për BIRN se një total prej 737,804 euro i është paguar midis 1 janarit 2014 dhe 31 korrikut 2015 njerëzve që u gjykuan nga gjykatat e larta në vend të drejtat e të cilave janë shkelur nga autoritetet e kohës së komunizmit.
“Pjesa më e madhe e këtyre pagesave i referohen kërkesave të paraqitura në vitin 2014, por kjo sasi përfshin gjithashtu ato që janë paraqitur në vitin 2012 dhe 2013,” tha për BIRN Tijana Varagic, një zëdhënëse për Ministrinë e Drejtësisë.
Serbia miratoi një ligj rehabilitimi në vitin 2006, duke lejuar njerëzit ose të afërmit e mbijetuar të atyre që pretendojnë se janë kërcënuar me jetë ose u është shekur liria nga regjimi komunist të apelojnë që emrat e tyre të pastrohen.
Ata që janë të suksesshme më pas mund të aplikojnë që pronat e tyre t’u kthehen pse të marrin kompensime.
Ministria tha se kishte pranuar 1,106 kërkesa të tilla për kompensim nga 1 janari 2014 deri më 31 korrik 2015.
Sipas ligjit të rehabilitimit, i cili skadon vitin e ardhshëm, paditësit mund të paraqesin një kërkesë për rehabilitimin në më shumë se 25 gjykata më të larta në Serbi. Numri i përgjithshëm i kërkesave për rehabilitim të paraqitura deri më tani mbetet i panjohur.
Vetëm në gjykatën e lartë të Beogradit deri më tani janë paraqitur 3,416 kërkesa rehabilitimi d dhe 1,487 prej tyre janë miratuar, tha gjykata për BIRN.
Pas ndryshimeve demokratike në Serbi në vitin 2000, u prezantuan një sërë ligjesh të cilat kishin si qëllim rivendosjen e drejtësisë për ata që ishin të përndjekur ose pronat e të cilëve ishin konfiskuar gjatë periudhës komuniste pas Luftës së Dytë Botërore.
Gjatë 50 viteve të sundimit komunist, familja mbretërore u dëbua dhe pronat e saj u konfiskuan, ndërsa disa prej mbështetësve të saj u vranë, burgosën dhe shpesh u etiketuan si tradhtarë.
Pasi mbreti Pjetri i Dytë, mbreti i fundit i Jugosllavisë, u rehabilitua në shtator, pasardhësit e ish-familjes mbretërore Karagjorgjeviç tani nuk ka pengesa ligjore për të kërkuar rikthimin e pronës së tyre të konfiskuar, e cila sipas raporteve të medias vlen dhjetëra milion euro dhe në të përfshihen vila, shtëpi, tokë, mobilie dhe vepra arti.
Megjithatë, rehabilitimi më kontroversial ishte ai i liderit çetnik Dragoljub Draza Mihailovic, i ekzekutuar për tradhti të lartë dhe bashkëpunim me nazistët në vitin 1946. Familja e tij gjithashtu planifikon të kërkojë pronat e tij të konfiskuara.
Jo shumë kohë pasi emri i Mihailovicit u pastrua, gjykata e apelit në Beograd urdhëroi fillimin e procesit të rehabilitimit për Milan Nedic, liderin e një qeverie kukull pro naziste gjatë Luftës së Dytë Botërore, i cili u cilësua si kriminel lufte nga komunistët jugosllavë.
Megjithatë, rehabilitimet kanë theksuar përsëri ndarjet e mëdha brenda shoqëriesë serbe në lidhje me familjen mbretërore dhe të kaluarën komuniste të vendit.