Duke shënuar 20-vjetorin e marrëveshjeve të Dejtonit që i dhanë fund luftës së Bosnjës, një konferencë arriti në përfundimin se marrëdhëniet në rajon janë ende të lehta për t’u ndezur.
Duke shënuar 20-vjetorin e Marrëveshjes Dejton të Paqes, që i dha fund luftës së viteve 1992-95 në Bosnjë, një konferencë mbi të ardhmen e Ballkanit Perëndimor ka paralajmëruar se disa çështje mbeten ende për t’u zgjidhur.
Aleksandër Popov, një anëtar serb i Iniciativës rajonale Igman, tha se disa evente përkujtimore në vitin 2015 “kanë treguar se çfarë që kemi dështuar të bëjmë në 20 vitet e fundit”.
“Në vend ta bënim rajonin një vend të denjë për të jetuar, marrëdhëniet në rajon, sidomos mes Beogradit dhe Zagrebit, janë në nivelin më të ulët që nga nënshkrimi i Dejtonit,” tha Popov të martën në konferencën e mbajtur në Beograd.
Marrëdhëniet midis Kroacisë dhe Serbisë janë përkeqësuar ndjeshëm për çështjen e refugjatëve, mbi të cilën dy vendet kanë shkëmbyer akuza dhe kanë filluar një luftë tregtare.
Marrëdhëniet në rajon gjithashtu u tronditën nga eventet e fundit përkujtimore. Festimi i Kroacisë për 20-vjetorin e Operacionit Stuhia, që i dha fund një revoltë serbe në Kroaci, përfundoi me Beogradin dhe Zagrebin që shkëmbyen nota proteste, duke akuzuar njëri-tjetrin për gjuhë urrejtjeje dhe intolerancë etnike.
Në korrik, në eventet në Bosnjë ku u përkujtuan dy dekadat që nga gjenocidi i Srebrenicës, kryeministri serb Aleksandër Vuçiç u sulmua me gurë dhe shishe me ujë dhe iu desh të largohej nga përkujtimin.
Vehid Sehiç, anëtar i Iniciativës rajonale Igman nga Bosnja, tha se një nga problemet më të mëdha me marrëveshjen e Dejtonit është se “ajo nuk ka një afat kohor që ne mund të shohim se çfarë është bërë dhe çfarë është zbatuar”.
Një problem tjetër në rajon, ai vërejti, është fakti se “kriminelët e luftës shihen ende si heronj kombëtarë”.
“Nuk ka vullnet për t’i quajtur gjërat ashtu siç janë dhe për t’u përballur me gjithçka që ka ndodhur në ish-Jugosllavi”, tha Sehiç.
Oskar Benedikt, zv.kryetar i delegacionit të BE në Serbi, tha se ka pasur progres në rajon në dy dekadat e fundit, por më tepër duhet të bëhet.
“Në muajt e fundit ka pasur ngjarje të fatkeqe, të tilla si përmbytjet në 2014 dhe kriza e refugjatëve, të cilat shkaktuan grindje midis Serbisë dhe Kroacisë”, tha Benedikt në konferencë.
Megjithatë, “është e rëndësishme të intensifikohet komunikimi dh të përqëndrohemi te e ardhmja,” tha ai.
Benedikti tha gjithashtu se Bosnja dhe Hercegovina kanë përparuar në dy dekadat e fundit dhe se vendi është tani një kandidat potencial për t’u bashkuar BE-së.
“Sfidat e brendshme duhet të merren në mënyrë konstruktive, jo përçarëse”, këshilloi ai.
Hedvig Morvai, drejtore ekzekutive e Fondit Europian për Ballkanin, tha se një nga problemet kryesore është se njerëzit e thjeshtë nuk ndjejnë asnjë begati, si rezultat i bisedimeve të nivelit të lartë në mesin e zyrtarëve të tyre përkatës.
“Një mjet institucional i komunikimit në nivel politik është zhvilluar, por unë nuk shoh rezultate aktuale të këtyre bisedimeve intensive”, tha Morvai në konferencë.
Një tjetër problem, shtoi ajo, është se marrëdhëniet midis dy vendeve mund të degradojnë lehtësisht, si në rastin Beograd-Zagreb.
“Përballja me të shkuarën është një tjetër çështje që rajoni duhet ta përballojë,” shtoi Morvai.
Michael Uyehara, nënkryetari i Misionit të OSBE-së në Serbi, ka thënë se gjërat më të rëndësishme që duhet të përfundojnë në rajon janë çështja e refugjatëve dhe ndjekja penale e krimeve të luftës.
“Duhet drejtësi dhe pajtim në mënyrë që refugjatët dhe të zhvendosurit e brendshëm të kenë mundësinë të kthehen në shtëpi ose të pajisjet me një kompensim të drejtë, ” tha Uyehara.
Ai shtoi se me kalimin e viteve ndjekjet penale vendase të krimeve të luftës dhe bashkëpunimit rajonal janë përmirësuar, duke theksuar rëndësinë e gjykatave vendase tani që Gjykata Ndërkombëtare Penale për ish-Jugosllavinë do të mbyllet.
“Ndjekjet penale vendase mbeten vendimtare për dhënien e drejtësisë dhe për të treguar se vendet e tyre po i kalojnë politikat nacionaliste nga e shkuara e afërt,” tha Uyehara.
Iniciativa Igman është një organizatë ombrellë për rreth 140 OJQ nga rajoni. Ajo synon që të promovojë dhe lehtësojë dialogun mes shteteve të të ashtuquajturit Trikëndësh i Dejtonit dhe nxit normalizimin e marrëdhënieve mes fqinjve.