Ndërsa qindra njerëz shënuan 17 vjetorin e masakrës së shqiptarëve të Kosovës në Reçak, filloi gjithashtu puna për ngritjen e një statuje të William Walker, diplomati amerikan që raportoi i pari mizorinë.
Qindra njerëz vizituan kompleksin memorial në fshatin Reçak ditën e premte për të shënuar përvjetorin e vrasjeve të më shumë se 40 shqiptarëve të Kosovës më 15 janar 1999.
Një nga pjesëmarrësit, Shaip Mustafa, një 85-vjeçar nga Reçaku, kujton se si pa trupat e viktimave 17 vjet më parë në një kodër pranë fshatit.
“Lufta ishte e fëlliqur. Serbët nuk kursenin asnjë. Kam parë luftëra edhe më parë, por ushtarët luftonin kundër ushtarëve,” tha Mustafa për BIRN.
Forcat serbe të sigurimit rrethuan Reçakun dhe filluan ta sulmonin atë mëngjesin e 15 janarit 1999, më pas hynë në fshat dhe bastisën shtëpitë.
Disa burra u përpoqën të fshiheshin, por ata u zbuluan, u rrahën, u morën dhe më pas u vranë. Beogradi fillimisht këmbënguli se viktimat ishin guerilas të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Diplomati amerikan William Walker, i cili në atë kohë ishte shef i Misionit Vëzhgues të OSBE-së në Kosovë, mori pjesë në përkujtimore.
Walker e raportoi i pari ngjarjen dhe tha se ajo ishte “një krim kundër njerëzimit” dhe se viktimat ishin civilë.
Ai mori pjesë në një ceremoni inauguruese të premten për të hedhur themelet për një statujë që do të ngrihet në nder të fshatit.
“Ishte një surprizë. Nuk më thanë që do të ndodhte kjo,” tha ai.
Walker mbajti gjithashtu një fjalim në përkujtimoren e organizuar nga komuna e Shtimës.
“Edhe pse po përkujtojmë një ditë të trishtueshme, një ngjarje të trishtueshme, duke ardhur këtu dhe duke takuar banorët e Reçakut, fëmijët e Reçakut dhe njerëz si ju, di që do të largohem optimist për të ardhmen e Kosovës,” tha Walker.
Sulmi në Reçak ishte pjesë e aktakuzës së Gjykatës së Hagës kundër Sllobodan Millosheviçit, por vendimi nuk u dha kurrë sepse ai vdiq në vitin 2006.
Operacioni u udhëhoq nga komandanti i policisë speciale serbe Goran Radosavleviç, i njohur ndryshe si Guri.
Radosavleviç, i cili tani është në pension dhe shërben në bordin ekzekutiv të Partisë Progresive të Serbisë, ka mohuar të jenë vrarë civilë, duke këmbëngulur se të gjithë ata që vdiqën ishin terroristë.
Drita Dugolli, e cila ishte dëshmitarja e parë nga Reçaku që dëshmoi kundër Millosheviçit në gjyqin e tij, erdhi në përkujtimore të premten bashkë me familjen e saj për t’i bërë homazhe disa prej të afërmve që ata humbën në vitin 1999.
Ajo tha se vazhdonte të vuante nga trauma e asaj që ajo dëshmoi atë ditë. “Nuk jam qetësuar ende nga ana psikologjike. Por më pështjellohet akoma më shumë kur shikoj politikanë që luftojnë për karrige,” tha Dugolli për BIRN.
Në përkujtimoren e ditës së premte, presidentja e Kosovës Atifete Jahjaga tha se njerëzit që luftuan për vendin po nderoheshin.
“Njerëzit e Kosovës nuk i kanë harruar ato ditë dhe ata janë të angazhuar ta bëjnë Kosovën ashtu si ata donin që të bëhej,” tha Jahjaga.
Ajo iu referua gjithashtu trazirave të fundit politike në vend dhe i bëri thirrje të gjitha palëve të përdorin dialogun për të kapërcyer problemet e tyre.
“Paqja ndërtohet me mund dhe ajo nuk mund të humbet. Gjuha jonë është gjuha e dialogut dhe jo e dhunës,” tha Jahjaga.
Kryetari i parlamentit, Kadri Veseli, shprehu gjithashtu shqetësim për zhvillimet e fundit, të cilat kanë parë protesta të dhunshme në rrugë dhe gaz lotsjellës vazhdimisht në seancat parlamentare në lidhje me debatin për marrëveshjet e ndërmjetësuara nga BE-ja me Serbinë dhe Malin e Zi.
“Ne e fituam lirinë, e shpallëm pavarësinë dhe e ndërtuam një shtet, pora po kujdesemi sot mjaftueshëm për problemet e tij?” pyeti Veseli.