Partitë shqiptare në Maqedoni po përqendrohen në çështjet standarde të lidhura me etninë në zgjedhjet e 11 dhjetorit – ndërsa problemet më kryesore të jetës së përditshme që duhen zgjidhur po lihen jashtë, sipas ekspertëve.
Partitë që përfaqësojnë shqiptarët etnikë në Maqedoni – rreth një e katërta e popullatës – po bëjnë fushatë mbi çështje etnike të zakonshme për zgjedhjet e 11 dhjetorit, duke joshur votuesit me premtime për të siguruar përdorim më të madh të gjuhës shqipe dhe përmirësim të statusit të shqiptarëve në vend.
Duke u marrë me çështjet e mëdha etnike, rrezikojnë të mbeten jashtë vëmendjes problemet e përditshme, thonë vëzhguesit.
“Përmirësimi i arsimit, shëndetësisë, kulturës, infrastrukturës, papunësisë dhe mjetet e tjera sociale thuajse nuk përmenden fare në programet e tyre, ndërsa çështjet etnike janë dominante,” tha për BIRN analisti politik Xhelal Neziri.
Dy partitë kryesore shqiptare, partia partnere e koalicionit qeverisës, Bashkimi Demokratik për Integrim, BDI dhe Partia Demokratike e Shqiptarëve, PDSH të dyja janë drejtuar për nga vota etnike.
BDI premton ta bëjë gjuhën shqiptare zyrtare në të gjithë territorin e vendit – gjuha shqipe është tashmë zyrtare vetëm në zona ku ka normë të lartë popullsie shqiptare.
BDI gjithashtu premton vendimmarrje bazuar në konsensusin etnik në çdo institucion përfshirë parlamentin, si dhe barazi ekonomike për shqiptarët.
Ndryshe nga zgjedhjet e përgjithshme të 2014 dhe ato presidenciale, BDI nuk ka përmendur kërkesa që një nga tre postet kryesore të politikës t’i shkojë një shqiptari – ose presidenti, ose kryetari i parlamentit ose kryeministri.
Partia ka qenë në koalicion me qeverinë në Maqedoni që nga viti 2008.
PDSH nga ana tjetër e ka përqendruar fushatën e saj në premtimet për t’i dhënë fund asaj që thotë se është diskriminim ekonomik kundër shqiptarëve përmes shpërndarjes disproporcionale të buxhetit të shtetit në favor të shumicës maqedonase.
Lideri i PDSH Menduh Thaçi gjithashtu premton një amnisti fiskale për shumë nga shqiptarët në borxhh, si dhe amnisti të përgjithshme për shqiptarët etnikë të dyshuar dhe të dënuar në gjyqe politike dhe etnike, ku sipas tij shqiptarët janë marrë të dyshuar nga autoritetet prej etnisë.
PDSH gjithashtu premton të japë më shumë pushtet për zv/kryeministrin i cili është zakonisht shqiptar për t’i dhënë atij ose asaj të drejtën për të bllokuar vendimet e qeverisë që prekin shqiptarët.
Parti të tjera të formuara së fundmi nga shqiptarët që garojnë në zgjedhjet e 11 dhjetorit po kërkojnë ndryshime kushtetuese.
Lëvizja për Reformim Partia Demokratike e Shqiptarëve është zotuar për atë që e quan një shtet dygjuhësor, ashtu si partia e re Besa.
Neziri thotë se premtime të tilla janë jorealiste pasi asnjëra prej partive nuk do të fitojë një shumicë vendesh në parlament, ndaj nuk do të kenë mundësi të përmbushin premtimet e tyre ambicioze.
Parlamenti në Maqedoni ka 123 vende, shpjegon Neziri, nga të cilat shqiptarët mund të shpresojnë të fitojnë rreth 25.
Tradicionalisht partia fitimtare maqedonase fton bllokun fitimtar shqiptar t’i bashkohet qeverisë. Megjithatë, shumë shqiptarë kanë ndjerë prej kohësh se partia bashkëqeverisëse ka pak pushtet në realitet.
Neziri argumenton se premtimet populiste dhe iluzionet luajnë me ndjenjat sentimentale dhe përpiqen të mbushin shqiptarët me një ide se janë mashtruar në krahasim me premtimet që u janë bërë pas 2001.
Maqedonia në atë vit pa një rritje të lartë të konfliktit mes kryengritësve shqiptarë dhe forcave të sigurisë.
Konflikti përfundoi të njëjtin vit me nënshkrimin e një marrëveshjeje paqe të ndërmjetësuar nga ndërkombëtarët në Ohër, marrëveshje që i garantoi të drejta më të shumta shqiptarëve të cilët përbëjnë një të katërtën e popullsisë 2.1 milionë të vendit.