Pasi Kosova arrestoi një mësues të dyshuar gulenist bazuar në një urdhër arresti nga Turqia, sistemi i drejtësisë në vend përballet me vendimin e vështirë për ekstradimin apo jo të tij, vendim i cili do të zemërojë ose Ankaranë ose BE-në.
Ugur Toksoy, një mësues turk i arrestuar më 27 tetor në Prizren, Kosovë, do të lirohet nga paraburgimi në pritje të vendimit për ekstradimin e tij në Turqi, pasi ka paguar një garanci prej pesë mijë eurosh të premten.
Gjykata Themelore në Prishtinë më 29 tetor tha se do të vendoste brenda 40 ditëve për kërkesën e ekstradimit të Turqisë dhe se Toksoy ndërkohë do të qëndrojë në paraburgim.
Vendimi e bën Kosovën vendin e parë në Ballkan që ka arrestuar një mësues turk nën dyshimet për lidhje me të ashtuquajturën lëvizje Gulen.
Disa ekspertë thonë se çështja është më shumë politike sesa ligjore. Ata besojnë se ajo është pjesë e fushatës së Turqisë për të trembur ata që ajo i percepton si kundërshtarë jashtë vendit dhe se Kosova kishte dy mundësi – të ndiqte padinë e BE-së dhe SHBA-ve që i kanë refuzuar kërkesa të tilla për ekstradim ose të ndjekë dëshirat e Ankarasë dhe ekstradojë Toksoin.
Turqia pretendon se Toksoy është një lider i lëvizjes Gulen, të cilën ajo e quan “Organizata Terroriste Fethullah” ose “FETO”, që ajo e akuzon se fshihet pas grushtit të dështuar të shtetit më 15 korrik të vitit të kaluar.
Kleriku mysliman Fetullah Gulen, një ish-aleat i presidentit turk Recept Tayyip Erdogan, tani jeton në mërgim në Shtetet e Bashkuara dhe këmbëngul se ai nuk pati gisht në tentativën për grusht shteti.
Kjo nuk e ka ndalur Turqinë të arrestojë mijëra nga ndjekësit e dyshuar në Turqi, duke mbyllur shkolla dhe kolegje që kanë lidhje me të dhe t’i kërkojë qeverive të huaja të bëjnë të njëjtën gjë.
Ankaraja thotë se Toksoy ishte në Kosovë duke mbledhur fonde për lëvizjen që do t’i dërgonte më pas Turqi.
Toksoy i ka mohuar akuzat, ndërsa avokati i tij, Adem Vokshi, tha se ekstradimi i klientit të tij mund të rezultojë në trajtimin çnjerëzor të tij në Turqi.
Gjykata në Prishtinë më 29 tetor dëgjoi se në Kosovë, Toksoy punonte si koordinator i OJQ-së “Atmosfera” që drejton shkollën “Hasan Nahi” në Prizren.
Vendimi për ekstradimin e tij duhet të merret nga një panel gjyqësor gjatë një seance në Gjykatën Themelore në Prishtinë. Pas marrjes së vendimit, urdhri për ekstradim duhet të nënshkruhet nga Ministri i Drejtësisë i Kosovës, i cili gjithashtu mund të refuzojë ta bëjë këtë.
“Nëse vjen puna tek ekstradimi, normalisht do të njoftohem nga autoritetet kompetente se për çfarë saktësisht është ai, cilat janë pretendimet, cila është arsyeja për këtë kërkesë për ekstradim dhe më pas do të marr një vendim në përputhje me këtë situatë dhe dispozitat ligjore në fuqi,” tha ministri i drejtësisë Abelard Tahiri për BIRN.
Abdullah Bozkurt, drejtor i Qendrës së Stokholmit për Liri, tha se presidenti Erdogan e kishte “armatosur” sistemin e drejtësisë penale në Turqi për t’iu vënë nga pas kritikëve dhe kundërshtarëve të tij.
“Është pjesë e një fushate kanosjeje për të krijuar një faktor drithërues për kritikët e qeverisë në kuptimin që, edhe nëse jeton jashtë vendit, krahu i gjatë i Erdoganit mund të arrijë t’i rrëmbejë ata,” tha Bozkurt për BIRN.
“Qeveria e tij ka abuzuar me Interpolin dhe mekanizmat dypalëshe të ekstradimit,” shtoi ai.
“Akuzat e qeverisë turke në këto raste janë të gjera dhe të motivuara politikisht dhe nuk kanë ndonjë provë se mbështesin krimet apo terrorizmin.
“Ekstradimet janë gjithashtu kundër konventave ndërkombëtare që i pengojnë qeveritë të dorëzojnë dikë në një vend si Turqia ku tortura dhe keqtrajtimi janë sistematik dhe të qëllimshme,” vazhdoi Bozkurt.
Që nga grushti i dështuar i shtetit vitin e kaluar, Erdogan ka nisur një goditje të madhe ndaj kundërshtarëve të tij në Turqi.
Më shumë se 60,000 njerëz janë arrestuar. Disa qindra mijë njerëz të tjerë nga ushtria, policia, akademia, media, OJQ-të dhe sektori privat kanë humbur vendet e tyre të punës. Që nga grushti i dështuar i shtetit vitin e kaluar, Erdogan ka nisur një goditje të madhe ndaj kundërshtarëve të tij në Turqi.
Ndërkohë, zyrtarët turq i kanë bërë presion Kosovës dhe shteteve të tjera në rajonin e Ballkanit për të shtypur OJQ-të dhe shkollat që kanë lidhje me Gulenin dhe të dorëzojnë anëtarë të lëvizjes Gulen.
“Ne do të çrrënjosim nga Ballkani këtë bandë tradhtare të quajtur FETO siç kemi bërë edhe në Turqi,” tha Erdogan në Novi Pazar, Serbi, më 11 tetor në vizitën e tij të fundit në Ballkan.
Sipas Agjencisë Anadolu të Turqisë, pas arrestimit të shtetasit turk në Kosovë më 28 tetor, gylenistët kanë rreth 40 shkolla në rajon, përfshirë 15 në Bosnjë, 12 në Shqipëri, shtatë në Maqedoni, pesë në Kosovë dhe një në Serbi.
Mehmet Onur Çevik, një ekspert ligjor turk në Universitetin e Gentit, Belgjikë, tha për BIRN se arrestimi dhe ekstradimi i mundshëm i Toksoy nga Kosova ishte një çështje politike dhe jo thjesht një çështje ligjore.
“Kur mendojmë për situatën politike në Turqi dhe Kosovë, marrëdhëniet e dy vendeve dhe efektin BE, mund të themi se Kosova duhet të marrë një vendim politik kur vjen puna tek ekstradimi një shtetasi turk,” tha ai.
“Turqia ka kërkuar ekstradimin e disa shtetasve nga vende të ndryshme për shkak të lidhjeve të tyre të dyshuara me gylenistët ose “FETO”-n. Shtetet e Bashkuara dhe vendet e BE-së i kanë refuzuar këto kërkesa për shkak të mungesës së provave ligjore dhe/ose ekzistencën e dyshimeve në lidhje me gjyqet e lira dhe të drejta në Turqi,” shpjegoi ai.
Ai shtoi: “Megjithatë, disa vende të tjera si Malajzia dhe Pakistani, të cilat kanë marrëdhënie të mira me Turqinë, kanë ekstraduar shtetas turq në një periudhë të shkurtër kohore dhe madje nuk kanë ndjekur as proceset ligjore.”
Çevik tha se Kosova tani ka dy mundësi: “Kosova mund të ndjekë praktikën e BE-së dhe të mos e ekstradojë atë në Turqi derisa situata politike atje të ndryshojë. Në atë rast, Kosova me siguri do të dëmtojë marrëdhëniet e saj me Turqinë dhe presidentin Erdogan. Megjithatë, nëse ajo ndjek shembullin e Pakistanit, marrëdhëniet midis Kosovës dhe BE-së gjithashtu do të dëmtohen,” tha ai.
Ai përfundoi se lidershipi kosovar duhet të mendojë për pasojat e mundshme të vendimit.