Presidenti francez Emmanuel Macron u zgjodh për herë të parë në vitin 2017 me një premtim se do t’i jepte fund ndarjeve shpesh artificiale midis të majtës dhe të djathtës. Franca ishte lodhur nga qëndrimet teatrale mes kundërshtarëve, të cilët i ekzagjeronin dallimet e tyre gjatë fushatave elektorale, vetëm për të përfunduar, pasi vinin në pushtet, duke qeverisur në mënyra mjaft të ngjashme. Lloji i centrizmit radikal të Macron kishte për qëllim t’i jepte fund kësaj shfaqjeje, të mbështetej në ide të mira nga të dyja anët e spektrit politik dhe të qeveriste në përputhje me rrethanat. Ai synonte ta shndërronte opozitën midis së majtës dhe të djathtës në një relike historike.
Shtatë vjet më vonë, rezultati i zgjedhjeve të përgjithshme të këtij muaji tregon se Franca është edhe më e polarizuar se sa ishte në vitin 2017. E djathta është zhvendosur më tej në të djathtë dhe kampi dominues i dikurshëm Gaullist është reduktuar në më pak se 50 deputetë mes të djathtës ekstreme dhe koalicionit centrist të Macron, Ensemble (Së bashku). Një pjesë e asaj që ka mbetur nga e djathta e djeshme është e ndarë mes mbështetësve dhe kundërshtarëve të Macron.
Ndërkohë, e majta e dikurshme e dobësuar e ka rindërtuar veten – dhe është zhvendosur shumë më tej në të majtë. I riemërtuar si Nouveau Front Populaire (Fronti i Ri Popullor, NFP), ai tani është më i madhi nga tre kampet kryesore në Asamblenë Kombëtare, megjithëse nuk komandon një shumicë absolute dhe është larg të qenit homogjen.
Manifestet ekonomike janë tregues i këtij polarizimi. Megjithëse Franca ka nivelin më të lartë të shpenzimeve publike nga të gjitha ekonomitë e përparuara, programi i NFP-së parashikon 150 miliardë euro (163 miliardë dollarë) shpenzime të reja publike – 4-5% e PBB-së – të financuara nga një shumë ekuivalente taksash. Rassemblement National (Tubimi Kombëtar), partia e ekstremit të djathtë të Marine Le Pen, ka zbutur skajet e planeve të saj ekonomike, por vazhdon ende të marrë në konsideratë daljen nga tregu i vetëm evropian për energjinë elektrike ose kthimin e reformës së fundit të pensioneve të Macron.
Dallimet në lidhje me tranzicionin e gjelbër janë të mëdha, me Tubimin Kombëtar që bën fushatë për ta kthyer atë ndërsa NFP do ta përshpejtonte atë. Dhe ato janë ekstreme për politikën e emigracionit, me Tubimin Kombëtar që u përfshi në polemika pasi shpërndau idenë e përjashtimit të qytetarëve me dy kombësi nga qasja në disa pozicione nëë shërbimin publik.
Pra, larg nga pakësimi i polarizimit politik, makronizmi ka pasur efektin paradoksal të diskreditimit të politikave centriste dhe shtyrjes së kundërshtarëve drejt ekstremizmit. Kjo nuk premton asgjë të mirë për të ardhmen e politikëbërjes franceze.
A ishte i pashmangshëm ky rezultat? Pjesërisht, ai pasqyron një stil qeverisës që u privoi kundërshtarëve oksigjenin politik dhe u la atyre pak zgjidhje, përveç kërkimit të strehimit në qoshet po aq radikale dhe të kundërta reciproke. Por, siç është e vërtetë në Shtetet e Bashkuara ose në vende të tjera të zhvilluara, polarizimi francez ka rrënjë shumë më të thella ekonomike dhe sociologjike.
Pavarësisht mbrojtjes së gjerë sociale, shkallës së lartë të rishpërndarjes dhe kontributit të madh të shërbimeve publike për të kufizuar pabarazinë e qasjes në shëndetësi, arsim dhe lehtësira të tjera thelbësore, Franca është një vend i ndarë ku shumë qytetarë ndihen të përjashtuar. Për më tepër, sistemi i votimit inkurajon radikalizmin, veçanërisht në të majtë.
Për të mbijetuar politikisht, socialdemokratët janë të detyruar të hyjnë në një aleancë elektorale me të majtën ekstreme La France Insoumise (Franca e Papërkulur), të cilën ata e kundërshtojnë për një sërë çështjesh ekonomike, sociale dhe të politikës së jashtme. Megjithëse socialistët bënë fushatë për zgjedhjet e Parlamentit Evropian të qershorit në një platformë pro-evropiane, socialdemokrate dhe tërhoqën rreth 40% më shumë votues se Franca e Papërkulur, atyre iu desh të nënshkruanin një platformë fiskale të papërgjegjshme për taksat dhe shpenzimet për zgjedhjet kombëtare.
Gjërat mund të ndryshojnë. Me të tre kampet (e majta, qendra dhe ekstremi i djathtë) larg mbajtjes së shumicës absolute, duhet të krijohet një lloj koalicioni për të krijuar një qeveri të qëndrueshme. Për më tepër, çdo kamp përmban tre ose katër fraksione. Për shembull, NFP-ja përfshin Francën e Papërkulur, Socialistët dhe të Gjelbrit, të cilët mund të ndahen. Prandaj loja është shumë e hapur.
Duke u larguar nga sjellja e tij e kaluar, Macron pranoi peizazhin e ri elektoral dhe logjikën përkatëse politike. Në një letër të hapur drejtuar qytetarëve francezë pas raundit të dytë të zgjedhjeve, ai bëri thirrje për një “dialog të sinqertë dhe besnik” midis partive politike me qëllim ndërtimin e një “shumicë solide, domosdoshmërish plurale”. Edhe pse kampet e tjera politike e refuzuan propozimin e tij, ai mund të përfundojë duke u zbatuar për shkak të mungesës së një alternative.
Megjithatë, që të formohet një shumicë e re, duhet të plotësohen disa kushte. E majta, e cila deri tani ka luajtur rolin e fituesit, duhet të pranojë se partnerët e koalicionit nuk kanë gjasa të pajtohen me programin e saj radikal ekonomik. Dhe për të shmangur që qeveria e ardhshme të jetë e pambrojtur ndaj një prite parlamentare, sistemi i votimit duhet të ndryshohet në mënyrë që partitë të mund të konkurrojnë më vete në zgjedhjet e ardhshme dhe të mos mbahen më peng nga aleatët e tyre politikë. Çështja është politike, jo kushtetuese, pasi sistemi francez bën të mundur ndryshimin e sistemit të votimit me shumicë të thjeshtë.
Sfida më themelore është t’i përgjigjemi zhgënjimit dhe ankesave të atyre që votuan për të djathtën ekstreme. Rreth një e treta e votuesve francezë mbështetën Tubimin Kombëtar në zgjedhjet parlamentare dhe shifra ishte shumë më e madhe jashtë qyteteve të mëdha. Rajone të tëra tani dominohen nga e djathta ekstreme.
A mund të ndryshohet apo jo ky sistem është pyetja kryesore për të ardhmen e Francës – dhe të Evropës. Nëse rezultatet e zgjedhjeve të fundit të Francës nuk do të jenë thjesht një pushim i përkohshëm, manovrat politike nuk do të mjaftojnë. Vetëm veprat do t’i bindin votuesit e tjetërsuar se zëri i tyre ka rëndësi.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. Finding a New French Majority
