Lufta po rrënon lindjen e Europës. Ukrainë është një viktimë e agresionit ushtarak rus dhe na pëlqen ose jo, fati i saj do të përcaktojë atë të Europës, sepse kriza aktuale do të bëjë të qarta rregullat dhe parimet mbi të cilat jetojnë europianët në shekullin e njëzetenjë.
Do të qeveriset Europa nga parimi i lirisë, demokracisë, sundimit të ligjit dhe paprekshmëria e kufijve kombëtarë? Apo do të triumfojë trimëria dhe gatishmëria për të përdorur forcë? Do të triumfojnë demokracia ‘e menaxhuar’ dhe sferat e influencës mbi të drejtën e vendeve, të mëdha ose të vogla, për të përcaktuar vetë të ardhmen e tyre?
Me fundin e Luftës së Ftohtë dhe rënien e Bashkimit Sovjetik, pavarësia dhe integriteti territorial i Ukrainës u bë shpejt një gurë themeli i rendit evropian. Ky fakt strategjik është më i dukshëm se kurrë më parë. E thënë thjeshtë, Ukraina demokratike e sotme po lufton për të ardhmen e Europës.
Presidenti rus Vladimir Putin do të rikthejë një rend ndërkombëtar bazuar në sferat ekskluzive të influencës të kontrolluara nga fuqitë e mëdha – sistem që prevaloi në shekujt tetëmbëdhjetë dhe nëntëmbëdhjetë të shkatërruar nga lufta në Europë. Një Ukrainë Europiane dhe Bashkimi Europian qëndrojnë përpara këtij qëllimi. Kjo është arsyeja përse politika aktuale ruse kërkon të destabilizojë përherë Ukrainën, veçanërisht ushtarakisht dhe financiarisht. Në interes të vet, Europa nuk duhet të lejojë që kjo politikë të prevalojë.
Pavarësisht luftës në Ukrainën lindore, vendi ia ka dalë të ndërmarrë hapa të rëndësishëm drejt demokracisë që prej largimit të presidentit Viktor Janukoviç në shkurtin e një viti më parë. Në të vërtetë, që kur filloi kryengritja ‘Euromaidan” në Kiev në nëntor 2013, një Ukrainë e re është shfaqur. Zgjedhjet e lira dhe të ndershme presidenciale dhe parlamentare kanë sjellë në pushtet lider të cilët, duke ndërmarrë reforma radikale, janë të vendosur të realizojnë kërkesat e votuesve për një ekonomi moderne dhe për t’i dhënë fund korrupsionit. Megjithatë, qëllimi për stabilizim politik të brendshëm është larg nga plotësimi. Përveç tensioneve brenda qeverisë ukrainase, arsyeja kryesore është situata e tmerrshme financiare në vend.
Shtetet e Bashkuara, Komisioni Europian dhe shtetet anëtare kryesore të BE-së të gjithë bien dakord, të paktën në parim, se Ukraina ka nevojë për ndihmë të shpejtë dhe të vërtetë financiare në mënyrë që të jetë në gjendje t’i bëjë ballë agresionit rus. Po ashtu, ata bien dakord të mbështesin reformat e thella sociale dhe ekonomike që Ukraina të vazhdojë përpara.
Deri tani, asnjë paketë nuk është bërë bashkë, gjë që është shqetësuese sepse FMN është autorizuar të nxjerrë paratë siç u zotua vetëm nëse stabiliteti financiar i Ukrainës është i garantuar për të paktën 12 muaj. Vendi po përballet me një mungesë të rëndë parash, gjë që mund të çojë në një krizë financiare serioze, përveç krizës ushtarake të vazhdueshme dhe dramatike.
Vështirësia e BE-së për të hartuar një zotim financiar konkret buron nga vdekja e mjeteve të veta financiare. Një dobësi e madhe e politikës së jashtme të BE është mungesa e instrumenteve të zhdërvjellta për të shpërndarë ndihmë financiare te vendet fqinje. Do të ishte absurde nëse Ukraina do të rrëshkiste në një krizë financiare vetëm sepse BE-ja nuk mundi të binte dakord si t’i merrte fondet për ta parandaluar.
Mënyra për të shmangur këtë rezultat duke plotësuar nevojat e Ukrainës është duke rregulluar një nga dy instrumentet e BE-së për ata që nuk janë anëtarë të eurozonës: Skemën e Ndihmës Makro-Financiare, një instrument i zhdërvjellët që mund të kombinojë kreditë dhe subvencionet direkte; ose Ndihma e lehtësimit të balancës së pagesave, që mund të plotësojë një program të FMN në vendet e BE-së. Të dyja instrumentet mund të jenë subjekt i kushteve të hartuara për të siguruar që fondet të mos nxisin korrupsionin e shfrenuar, por të shkojnë aty ku duhen më shumë. Për më tepër, zotimet duhet të bëhen në kontekstin e një marrëveshje dhurimi që e pengon ndihmën të përdoret për të bërë pagesa direkte te Rusia.
Sot, është më e rëndësishme t’i jepet mbështetje e duhur financiare Ukrainës sesa të vihen sanksione të reja mbi Rusinë. Kjo është arsyeja përse Rusia mund të jetë gjithashtu e interesuar në një konferencë dhurimi dhe para të reja nga Europa për Ukrainën. Në fakt, sanksionet ekonomike jo vetëm përkeqësojnë krizën në Rusi; ato ndikojnë negativisht në vendet e tjera evropiane. Përkundrazi, ndihma financiare për Ukrainën do të çonte mesazhe të qarta se BE-ja nuk do të tolerojë destabilizim të vendit, ndërsa jepte stimuj ekonomikë në Ukrainë dhe në të gjithë rajonin.
Po aq e rëndësishme, nëse përgjigjja e perëndimit ndaj agresionit rus në Ukrainë lihet vetëm te sanksionet ekonomike, Putin do të jenë lehtësisht në gjendje të fajësojë Perëndimin dhe armiqësinë e pretenduar ndaj Rusisë për rënien e standardeve të jetesës së rusëve të zakonshëm, duke i mundësuar atij të mbështetet dyfish në nacionalizmin agresiv.
Sot, e vetmja gjë që nevojitet për të konvertuar fondet e BE-së në ndihmë financiare për Ukrainën është vullneti politik. Hapi më imediat duhet të jetë një iniciativë nga presidenti i Komisionit Europian, Jean-Claude Juncker për të vënë në lëvizje fondet me një vonesë minimale të burokracisë. Edhe nëse kjo merr ca kohë, fillimi i procesit do të çojë një sinjal të fuqishëm politik për vendosmërinë e BE-së për të mbështetur Ukrainën. Vetëm lajmërimi do të ndihmonte Ukrainën në gjendjen e vet financiare akute.
Shumë liderë të Europës do të takohen këtë javë në Konferencën e Sigurisë në Munih. Ata duhet të kapin mundësinë për ta nxitur Juncker të fillojë procedurat e nevojitura për të ripërdorur ndryshe një nga dy fondet e disponueshme të BE-së. Një krizë financiare, përveç krizës ushtarake dhe politike, do të ishte shkatërrimtare për Ukrainën, dhe nuk ka arsye përse të mos shmanget.